Του Αλέξη Καραγεωργίου
ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΕΔΩ ΚΑΙ ΚΑΙΡΟ στο κέντρο μιας δίνης αυτοεκπληρούμενων προφητειών, με τα βιολιά και τα σενάριά της η κάθε μία, που έχει δημιουργηθεί από τα αντίθετα ρεύματα που συνοδεύουν και ενισχύουν την σύγκρουση, τοξικότητα και ασυμμετρία λόγων και τους κυματισμούς των διαφόρων κρίσεων που ξεσπούν στο ταλαιπωρημένο και φοβισμένο κορμί της πανέμορφης χώρας μας, «όπου οι θρόμβοι των βουνών πάλλονται και διαλύονται κ’οι σπόγγοι σφαδάζουν για την κάθε μας σταγόνα.»
H ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΚΠΛΗΡΟΥΜΕΝΗΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑΣ και η προπαγανδιστική της ισχύς μέσω της φημολογίας έχει ήδη διεισδύσει (και εργαλειοποιηθεί στα διάφορα περιεχόμενά της) στον λόγο της καθημερινής δημοσιογραφίας και αναδύεται στις προβλέψεις που γίνονται σε καθημερινή βάση για διάφορους τομείς της ζωής μας. Αυτό που τις διακρίνει είναι ότι προκαλούν από μόνες τους (είτε άμεσα είτε έμμεσα) την έκβασή τους, την επαλήθευσή τους: "δεν μπορεί να μη γίνουν εκλογές, αφού όλοι λένε ότι θα γίνουν"-.
ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΟΓΙΑ , μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία επιφέρει η ίδια την πραγμάτωσή της –ή αλλιώς αυτοεκπληρώνεται όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει και είναι πιο αντιληπτό ιδιαίτερα στο πεδίο της οικονομίας και στο οικονομικό "μοντέλο προσδοκιών" του πληθωρισμού και της …άμετρης μετρολογίας.
ΕΚΕΙ οι προσδοκίες των ανθρώπων για τον πληθωρισμό οδηγούν, πιέζουν και υφαίνονται σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία με μπόλικη δόση αισχροκέρδειας, με κίνδυνο η κατάσταση να ξεφύγει εκτός ελέγχου, θυμίζοντας μεγάλες κρίσεις του παρελθόντος
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΚΠΛΗΡΟΥΜΕΝΗΣ προφητείας φαίνεται να αποδίδεται στον εξέχοντα κοινωνιολόγο Ρόμπερτ Μέρτον (1910-2003, στο βιβλίο του «Κοινωνική Θεωρία και Κοινωνική Δομή" ) που έδωσε τον εξής ορισμό:
«Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι, αρχικά, ένας εσφαλμένος ορισμός μιας κατάστασης που προκαλεί μια νέα συμπεριφορά, η οποία οδηγεί στο να γίνει πραγματικότητα η αρχικά εσφαλμένη σύλληψη της κατάστασης. Αυτή η απατηλή ισχύς της αυτοεκπληρούμενης προφητείας διαιωνίζει την κυριαρχία του λάθους. Γιατί έτσι ο προφήτης παραθέτει την πραγματική πορεία των γεγονότων ως απόδειξη για το ότι είχε εξαρχής δίκιο»
Η ΙΔΕΑ της αυτοεκπληρούμενης προφητείας του Μέρτον προϋπάρχει ως ένα βαθμό στο Θεώρημα του κοινωνιολόγου Ουίλιαμ Ισαάκ Τόμας (1843-1947) που λέει ότι "Αν οι άνθρωποι ορίζουν κάποιες καταστάσεις ως πραγματικές, αυτές είναι πραγματικές ως προς τις συνέπειές τους." Κατά τον Τόμας, οι άνθρωποι δεν αντιδρούν μόνο στις αντικειμενικές καταστάσεις που βιώνουν, αλλά κυρίως μάλλον στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται αυτές τις καταστάσεις καθώς και στο νόημα που αποδίδουν στις αντιλήψεις τους αυτές. Συνεπώς, η συμπεριφορά τους καθορίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό από τις αντιλήψεις τους και από το νόημα που αποδίδουν στις καταστάσεις παρά από τις ίδιες τις καταστάσεις.
Από τη στιγμή που κάποιος πειστεί ότι μια κατάσταση έχει ένα συγκεκριμένο νόημα, ανεξαρτήτως του αν αυτό ισχύει στην πραγματικότητα ή όχι, θα δράσει ανάλογα και θα προκαλέσει ανάλογες συνέπειες. Τρανό παράδειγμα που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι αυτό που συνέβη στην καταστρεπτική περίοδο 2015-2019 η οποία μπορεί να ιδωθεί υπό το πρίσμα της μοιραίας αντίληψης που κυριάρχησε μεταξύ 2010 -2015: Τότε που: Ένας αντιμνημονιακός κόσμος θεωρούνταν εφικτός εφόσον ήταν το μνημόνιο που έφταιγε για την κρίση.
ΤΟ ΠΙΟ ΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Α.Π. από την ελληνική μυθολογία είναι εκείνο του Οιδίποδα.. Το μαντείο των Δελφών (το μαντείο έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη ροή των γεγονότων που οδήγησαν στην εκπλήρωση του χρησμού) χρησμοδοτεί στον βασιλιά της Θήβας Λάιο ότι θα τον σκοτώσει ο γιός του. Όταν γεννιέται ο Οιδίποδας, οι γονείς του τον εγκαταλείπουν έκθετο σε μια βουνοπλαγιά του Κιθαιρώνα για να πεθάνει, αλλά τον σώζει ένας βοσκός που βρήκε το παιδί και το παρέδωσε στην γυναίκα του βασιλιά της Κορίνθου Πόλυβου, την Μερόπη. Έτσι ο Οιδίποδας υιοθετείται και μεγαλώνει χωρίς να γνωρίζει την πραγματική καταγωγή του. Όταν ενηλικιώνεται, το μαντείο των Δελφών προφητεύει στον Οιδίποδα ότι θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα παντρευτεί τη μητέρα του. Πιστεύοντας ότι οι θετοί γονείς του είναι οι πραγματικοί, αποφασίζει να μη γυρίσει πίσω στην Κόρινθο, που νόμιζε για πραγματική του πατρίδα, αλλά να τραβήξει προς τη Θήβα. Σε κάποιο σταυροδρόμι όμως συνάντησε το Λάιο και λογομάχησαν για ασήμαντη αιτία. Το αποτέλεσμα ήταν να τον σκοτώσει ο Οιδίποδας, χωρίς βέβαια να ξέρει ότι ήταν ο πατέρας του.
ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ είναι πως αντιμετωπίζεται έγκαιρα η ανάδυση –εξέλιξη μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Ο Μέρτον συμπέρανε ότι ο μόνος τρόπος για να σπάσει ο κύκλος της αυτοεκπληρούμενης προφητείας είναι ο επαναπροσδιορισμός των προτάσεων πάνω στις οποίες βασίζονται οι αρχικές εσφαλμένες υποθέσεις.
ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ όπου η αυτοεκπληρούμενη προφητεία αφορά στην εκλογολογία (στο ότι θα γίνουν πρόωρες εκλογές vs ότι δεν θα γίνουν) ο επαναπροσδιορισμός των δηλωτικών προτάσεων (δεν μπαίνουμε εδώ σε πιο λεπτομερή ανάλυση σύμφωνα με τον προτασιακό λογισμό και τα διακριτά μαθηματικά) και του υποβάθρου αληθείας ή ψεύδους των έχει τα εξής χαρακτηριστικά, εμπόδια και δυσκολίες:
Πρώτον, ότι πρέπει να λάβει υπόψη του το γεγονός ότι συνολικά, μόνο τρεις κυβερνήσεις εξάντλησαν στο απόλυτο τη συνταγματική τους θητεία τα τελευταία 48 χρόνια. Αυτές της ΝΔ 1977-1981, του ΠΑΣΟΚ 1985-1989 και επίσης του ΠΑΣΟΚ το 2000-2004.( Πηγή: Protagon.gr).
Δεύτερον, ότι το σύνταγμα δεν τις απαγορεύει.
Τρίτον, ότι η διαρκής εκλογολογία και εκλογολαγνεία είναι κομμάτι της πολιτικής και μιντιακής μας κουλτούρας και αντιπολιτευτικής μας δράσης, δηλαδή αρχίζουμε να μιλάμε διαρκώς για εκλογές με το που ολοκληρώνονται οι προηγούμενες.
Τέταρτον, «ουδείς αναμάρτητος» πρωθυπουργός στην πρόωρη προκήρυξη τους καθώς πάντα βρίσκεται ένας προσχηματικός λόγος για να ξεκινήσει ο κύκλος με την ώθηση των εξελιγμένων πια εργαλείων των δημοσκοπήσεων και της χειραγώγησης.
Πέμπτον, η όψιμη επίδειξη από τον πρωθυπουργό «θεσμικής προσήλωσης» είναι δύσκολο να πείσει ως αντίβαρο του κομματικού του συμφέροντος.
Έκτον, η τυρβώδης συνύπαρξη των υπαρχόντων κρίσεων (υγειονομική κρίση -πανδημία, ενεργειακή-πόλεμος, κλιματική, οικονομική, εκ της Τουρκικής απειλής, πολιτικής λόγω της απλής αναλογικής) εισάγει στην κυβερνητική το πρόβλημα της διαχείρισης του ρίσκου/ων. Η σημερινή συγκυρία επιβάλλει και υποβάλλει το ερώτημα για το ρόλο που θα παίξει στην διαχείριση των κρίσεων μια ενδεχόμενη πρόωρη προσφυγή σε εκλογές. Είναι οι εκλογές και εργαλείο διαχείρισης αυτής της σύνθετης κρίσης από μια κυβέρνηση νωπής εντολής ή έχει στάτους πράξης επιδείνωσης των πτυχώσεων των κρίσεων;
Έβδομον, σε μια δημοκρατία, στο κοινοβούλιο και στη δημόσια σφαίρα, αντιδικούμε προβάλλοντας τις διαφορετικές γνώμες μας με την αξίωση να βρούμε την αλήθεια για το τι ισχύει ή τι είναι ορθό και να πείσουμε διά της ορθολογικής πειθούς. Ούτε με την γκεμπελική προπαγάνδα ούτε με τη βία.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ της εκλογολογίας για τον χρόνο της κάλπης δια μιας σύνθετης πρότασης-ατάκας από τον κ.πρωθυπουργό που θα έθετε τέρμα στην συνέχισή της έφθασε να είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα καθώς φράσεις προς τον κ. αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης που δοκιμάσθηκαν εντός της Βουλής του τύπου: . «Ανησυχείτε πολύ για τις εκλογές και το πότε θα γίνουν. Σας ξαναλέω, οι εκλογές θα γίνουν στο τέλος της τετραετίας. Η ίδια η ζωή θα επιβεβαιώσει τα λεγόµενά µου», φάνηκαν μη ικανές να σφραγίσουν αεροστεγώς την συνέχιση της φημολογίας και διαρεολογίας γύρω από τις προθέσεις του και τις ερμηνείες, υπερερμηνείες και παρερμηνείες των δηλώσεών του.
ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ. Την εποµένη κιόλας (7 Ιουλίου 2022), προχωρώντας με αυτοπεποίθηση και αποδεδειγμένη διαχειριστική των ρίσκων επάρκεια (σε σύγκριση με τον κ.Τσίπρα) ένα βήµα παραπάνω, θέλησε να δώσει ακόµα πιο ισχυρό πολιτικό υπόβαθρο στις τοποθετήσεις του περί εκλογών, και να κλείσει «σταθερά και αμετάκλητα» το θέμα και τα σενάρια για πρόωρες εκλογές διαµηνύοντας στους Παύλο Τσίµα και Βασίλη Χιώτη:
«Παίρνω το ρίσκο της σταθερότητας. Και αν αυτό έχει πολιτικό κόστος, ας το έχει. Αλλά ξέρω ότι αυτή τη στιγµή το να οδηγήσουµε τη χώρα σε πρόωρες εκλογές µε τη “βόµβα” -το τονίζω- της απλής αναλογικής µε µια απρόβλεπτη Τουρκία απέναντί µας, δεν πιστεύω ότι είναι πράξη εθνικά υπεύθυνη και, αν αυτό µε οδηγήσει στο να έχω ένα πολιτικό κόστος, γιατί θα πρέπει να διαχειριστώ έναν δύσκολο χειµώνα, ας είναι έτσι.» De te fabula narratur (για σένα μιλά αυτή η ιστορία)
