Της Γεωργίας Μποντού-Τοκαλή,
Αντιδημάρχου Παιδείας και Πολιτισμού Δήμου Βόλου
Μέλος του Δ.Σ. του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος.
77 χρόνια πέρασαν από την καταστροφή της Νέας Αγχιάλου από τους Ιταλούς στις 27 Απριλίου 1943. Αρχικά, στις 18 Απριλίου 1943, κανονιοφόρα πλοία από το Βόλο κατέστρεψαν τα πλοία που ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι της Νέας Αγχιάλου. Στις 24 Απριλίου βομβάρδισαν και τη Νέα Αγχίαλο.
Τρεις ημέρες μετά, στις 27 Απριλίου 1943, την Τρίτη ημέρα του Πάσχα και στις 11 η ώρα το πρωί, οι Ιταλοί κατέλαβαν την πόλη. Η διαταγή για την πυρπόληση της Νέας Αγχιάλου δόθηκε από την Κομαντάτ του Βόλου. Οι Ιταλοί σχημάτισαν ομάδες και κάθε ομάδα ανέλαβε μια συνοικία και πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι, αφού προηγουμένως τα λεηλατούσαν, τα πυρπολούσαν με εύφλεκτες ύλες. Όσα ζώα βρέθηκαν μέσα στους στάβλους και τα σπίτια, όλα κάηκαν.
Οι κάτοικοι, οι οποίοι είχαν ειδοποιηθεί για την επίθεση των Ιταλών, τρομοκρατημένοι είχαν προλάβει να φύγουν προς τα βουνά, αφού εγκατέλειψαν όλα τα πράγματά τους, τα οποία λήστεψαν οι Ιταλοί και οι συνεργάτες τους και τα μετέφεραν με αυτοκίνητα στο Βόλο. Από τα 700 πέτρινα διώροφα και μονώροφα σπίτια, τα 650 κάηκαν ολοσχερώς με τις αποθήκες, τους στάβλους, τους αχυρώνες καθώς και εμπορικά καταστήματα με τα εμπορεύματά τους. Μετά την πυρπόληση του χωριού, ευτυχώς χωρίς θύματα, οι κάτοικοι διέμεναν προσωρινά σε πρόχειρες καλύβες και αποθήκες στα χωράφια. Από το Σεπτέμβριο του 1943 επέστρεψαν στην κατεστραμμένη πόλη και ξεκίνησαν να επισκευάζουν τα σπίτια τους .
Οι Ιταλοί έκαψαν ακόμη και το εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο, το οποίο είχε κτισθεί το 1910 από κληροδότημα του Συγγρού. Σύμφωνα με μαρτυρίες, μετά τον εμπρησμό του σχολείου τα μαθήματα συνέχισαν μόνο 30 μαθητές όλων των τάξεων, οι οποίοι κάθε μέρα έκαναν μάθημα σε διαφορετικό μέρος της Ν. Αγχιάλου (γυναικωνίτη της Εκκλησίας, αποθήκες, δεξαμενή κ.α.) με τη μοναδική πλέον δασκάλα του σχολείου, την κ. Χριστίνα. Χρησιμοποιούσαν αντί για θρανία μικρά καθίσματα και πέτρες. Βιβλία δεν υπήρχαν και αντί για τετράδια είχαν πλάκες και σφονδύλι.
Η καταστροφή της Νέας Αγχιάλου στις 27 Απριλίου 1943 από τους Ιταλούς, δεν δημοσιεύθηκε στις ελληνικές εφημερίδες λόγω της κατοχής και εκτός των περιοίκων κανείς άλλος δε γνώριζε τίποτα. Μετά την απελευθέρωση η μόνη εφημερίδα η οποία για πρώτη φορά δημοσίευσε την καταστροφή της Ν. Αγχιάλου, ήταν η εφημερίδα «Ταχυδρόμος» του Βόλου την 15η Απριλίου 1945.
Ο πρώην Δήμος Νέας Αγχιάλου από τις 12 Δεκεμβρίου 2000 είναι μέλος του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος, Περιόδου 1940 -1945 «Ελληνικά Ολοκαυτώματα». Μέχρι σήμερα 129 μαρτυρικοί τόποι από 54 Δήμους, που έχουν υποστεί ολοκαυτώματα από Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους, περιλαμβάνονται στο δίκτυο αυτό. Ο Δήμος Βόλου συμμετέχει με τη Νέα Αγχίαλο και την Δράκεια. Φέτος για πρώτη φορά ήταν προγραμματισμένες εκδηλώσεις μνήμης στη Νέα Αγχίαλο από 25 έως 27 Απριλίου, με στόχο τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και τη γνώση της τοπικής ιστορίας, οι οποίες αναβλήθηκαν λόγω της πανδημίας.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε. Ποτέ ξανά. Η λήθη είναι ο χειρότερος εχθρός της ιστορίας. Και γι’ αυτό οφείλουμε να αναδείξουμε τους Μαρτυρικούς Τόπους και να ενισχύσουμε την μνήμη των ολοκαυτωμάτων.
