Tου Μάνου Βουγιούκα*
Οι Πολιτιστικές Διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν καθιερωθεί από το 1987, τονίζοντας τη σημασία της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Η διευρυμένη μερική συμφωνία (Enlarged Partial Agreement), που έχουν υπογράψει 30 κράτη – μέλη (και η Ελλάδα), συμπεριλαμβάνει 31 πολιτιστικές διαδρομές με διάφορα θέματα, όπως ιστορικά, αρχαιολογικά, θρησκευτικά-προσκυνηματικά, καλλιτεχνικά, αγροτικά, κλπ., που απεικονίζουν την ευρωπαϊκή μνήμη, την ιστορία και την κληρονομιά.
Οι Πολιτιστικές Διαδρομές συμβάλλουν στην προστασία, διαφύλαξη, αξιοποίηση, ανάδειξη και προβολή της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Αρμόδιο για την πιστοποίηση και ένταξη νέων διαδρομών είναι το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Πολιτιστικών Διαδρομών που εδρεύει στο Λουξεμβούργο.
Το Ινστιτούτο βοηθά τους υποψηφίους στην προετοιμασία του φακέλου υποψηφιότητας για την αξιολόγηση. Διοργανώνει επιμορφωτικά προγράμματα για στελέχη των πολιτιστικών διαδρομών και των δικτύων τους. Η πιστοποίηση δίνεται σε διακρατικά δίκτυα που έχουν αποδεδειγμένους πολιτιστικούς δεσμούς σχετικά με μία θεματική διαδρομή. Τα δίκτυα αυτά πρέπει επίσης να διεξάγουν έρευνα, να οργανώνουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ανταλλαγές για τους νέους Ευρωπαίους, να ενισχύουν τη δημιουργικότητα και την ενθάρρυνση του πολιτιστικού τουρισμού.
Οι Πολιτιστικές Διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης αποτελούν ισχυρά εργαλεία για την προώθηση και διατήρηση της από κοινού και ποικίλες πολιτιστικές ταυτότητες. Παρέχουν μια καλύτερη κατανόηση της ιστορίας της Ευρώπης, μέσω της διαπεριφερειακής ανταλλαγής των ανθρώπων, ιδεών και πολιτισμών. Πρόκειται για ένα πρότυπο πολιτιστικής συνεργασίας των λαών, παρέχοντας σημαντικά μαθήματα για την ταυτότητα και την ιθαγένεια. Οι Πολιτιστικές Διαδρομές συνδυάζουν στοιχεία υλικής και άυλης κληρονομιάς, που απεικονίζουν και την ανάδειξη των ανταλλαγών, πολιτισμούς και παραδόσεις που έχουν διαμορφώσει την Ευρώπη στη διάρκεια χιλιετιών.
Οι επιπτώσεις των Πολιτιστικών Διαδρομών στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων τονίστηκε σε μια μελέτη με συμπέρασμα ότι: βρίσκονται στο επίκεντρο της ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού στην Ευρώπη, έχουν επιτύχει ένα αξιοσημείωτο αντίκτυπο και την πρόοδο, με σημαντικό δυναμικό για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τη δικτύωση, την κοινωνική συνοχή, τον διαπολιτισμικό διάλογο, και για την προώθηση της εικόνας της Ευρώπης.
Οι Πολιτιστικές Διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης προσφέρονται για ανάπτυξη του βιώσιμου και υπεύθυνου πολιτιστικού τουρισμού σε λιγότερο γνωστές περιοχές.
Δυστυχώς, η Μαγνησία και ο Βόλος δεν έχουν ενταχθεί σε καμία πολιτιστική διαδρομή του Συμβουλίου της Ευρώπης έως σήμερα.
Προτείνουμε τρεις πολιτιστικές διαδρομές που είναι άμεσα συνδεδεμένες με το Βόλο και τη Μαγνησία, ως υποψήφιες για πιστοποίηση από το Συμβούλιο της Ευρώπης:
Α) «Επιστροφή των Αργοναυτών»: έχει προταθεί από τον γράφοντα από το φθινόπωρο του 2010 στη τότε υποψήφια δημοτική αρχή Βόλου σε εκδήλωση στο ‘Αχίλλειο’. Ώς τώρα όλη η προσπάθεια για την ανάδειξη της αργοναυτικής εκστρατείας αφορά στη μετάβαση από την Ιωλκό στην Κολχίδα, όμως το πολιτιστικό αποτύπωμα και το μεγάλο ενδιαφέρον διεθνώς αφορά στην επιστροφή των Αργοναυτών μετά τη φυγή από τη Κολχίδα έως την άφιξη στην Ιωλκό. Η διαδρομή της επιστροφής είναι πλούσια σε εκδοχές με πλέον επικρατέστερη αυτή που περιγράφει ο Απολλώνιος ο Ρόδιος στα ‘Αργοναυτικά’ του (βιβλίο Δ’), ήτοι από τη σημερινή Γεωργία μέσω του Ευξείνου πόντου και του Δούναβη (Ίστρου) ποταμού στην Αδριατική, στη Κέρκυρα (Δρέπανο), κατόπιν μέσω του ποταμού Πο (Ιριδανός) της Ιταλίας και Ρόνου (Ροδανός) της Γαλλίας στο Τυρρηνικό πέλαγος, μέσω των στενών της Μεσσίνας (Σκύλα και Χάρυβδη), βόρεια Αφρική (Λίμνη Τριτονίς), ανατολική Κρήτη, Ανάφη, Αίγινα, Εύβια, στην Ιωλκό και τελικά στο ναό του Πωσειδώνα στη Κόρινθο. Διεθνώς η «Αργοναυτική εκστρατεία» έχει γίνει αντικείμενο μεγάλων κινηματογραφικών παραγωγών από το 1963, κινουμένων σχεδίων και ντοκιμαντέρ (όπως και του BBC με τον ιστορικό Michael Wood που έχει γυριστεί και στο Βόλο), εικαστικών (γλυπτά του Ιάσωνα με το χρυσόμαλλο δέρας σε Ρώμη, Βιέννη και Λονδίνο, τοιχογραφία στις Βερσαλλίες, άλλοι πίνακες της Αργούς), αρχαίου θεάτρου (Μηδεία του Ευριπίδη), όπερας (με τη Μαρία Κάλλας), μουσικής, καθώς και πολλών σχετικών βιβλίων.
«Η επιστροφή των Αργοναυτών» αποτελεί τα τρία-τέταρτα της συνολικής διαδρομής και διέρχεται από πολλές χώρες, με διάφορες άλλες εκδοχές και μέσω Ρωσίας (ποταμός Ντον), ή Ουκρανίας (ποταμός Δνείπερος), Βαλτικής, Βόρειας Θάλασσας, Σκωτίας-Ουαλίας-Ιρλανδίας, ή ποταμού Ρήνου στο Αμστερντάμ, Καναρίους νήσους, Γιβραλτάρ (Ηράκλειες στήλες), Μεσόγειος, Ιόνιο και Αιγαίο πέλαγος. Έχει γίνει αρκετή προεργασία από τον γράφοντα στο έργο CLEAR SEE ΝΑ Ευρώπης, για την ΕΚΠΟΛ της Περιφέρειας Θεσσαλίας το 2012-2014, με παρουσιάσεις σε σύσκεψη φορέων πολιτισμού και τουρισμού στο Ξενία τον Νοέμβριο του 2012, καθώς και στην Ακαδημία Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης (Ιούνιος 2016) και στο 9ο διεθνές συνέδριο πολιτιστικού τουρισμού (Γκιμαράες, Πορτογαλία, Σεπτέμβριος 2016). Η ‘επιστροφή των Αργοναυτών’ ως πολιτιστική διαδρομή έχει και μεταφορική έννοια ως επιστροφή στην σύγχρονη εποχή του πρώτου θρυλικού ταξιδιού στην ανθρωπότητα, με πολιτιστικές αξίες και αναφορές στην άυλη κληρονομιά.
Β) Διαδρομή Ρήγα Βενεστινλή: με αφετηρία το Βελεστίνο, Πήλιο – Ζαγορά – Κισσός, Άθως, Κωνσταντινούπολη, Βουκουρέστι, Βιέννη, Τεργέστη, Βελιγράδι, σε συνεργασία με το Δήμο Ρήγα Φεραίου.
Γ) Διαδρομή Τζιόρτζιο ντέ Κίρικο: από το Βόλο στην Αθήνα και πάλι Βόλο, στη Κέρκυρα, στο Μόναχο, στη Φερράρα, στο Παρίσι και με κατάληξη στη Ρώμη, σε συνεργασία με το Ίδρυμα στη Ρώμη και το Δήμο Βόλου.
Μέσω αυτών των προτεινόμενων πολιτιστικών διαδρομών, ο Βόλος και η Μαγνησία συνδέονται με μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, σημαντικές πόλεις, περιφέρειες και πολιτιστικά σημεία, ως αφετηρία και προορισμός, με τελικό στόχο την ένταξη στις πολιτιστικές διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης που σημαίνει σημαντική αναγνωρισιμότητα και προσέλκυση επισκεπτών πολιτιστικού τουρισμού, για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και βιώσιμη περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη. Η δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών εντάσσεται και στο Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πολιτιστικού Τουρισμού NECTAR που εδρεύει στις Βρυξέλλες με 29 μέλη σε 19 χώρες.
* Γραμματέας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πολιτιστικού Τουρισμού NECTAR www.culturaltourism-network.eu (Email: info@culturaltourism-net.eu)
