Του Πάνου Τρ.Σκοτινιώτη
Χαρακτηρίζεται και ως «η μητέρα των μαχών». Για τη συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής, ο λόγος. Με θέμα τη σύσταση ή μη ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, για τη διερεύνηση τυχόν ποινικής ευθύνης πολιτικών προσώπων σε σχέση με το «σκάνδαλο Novartis».
Η υπόθεση αυτή θα αποτελέσει –αποτελεί ήδη- σοβαρή δοκιμασία τόσο για το πολιτικό μας σύστημα, όσο και για τη Δικαιοσύνη. Και θα πρέπει να διερευνηθεί με απολύτως δικαιοκρατικό τρόπο. Χωρίς να μείνει η οποιαδήποτε σκιά είτε για πολιτική σκευωρία, είτε για συγκάλυψη. Φαντάζει σαν ουτοπία!
Στις λίγες αυτές γραμμές θα περιοριστώ αποκλειστικά σε ορισμένες νομικές επισημάνσεις, που αφορούν το διάτρητο καθεστώς για την ευθύνη υπουργών. Διότι και άγνοια υπάρχει, και η παραπληροφόρηση περισσεύει. Ειδικότερα:
Ειδικές διατάξεις περί ευθύνης υπουργών υπάρχουν σε όλα τα συντάγματα των δυτικών κρατών. Στόχος των διατάξεων αυτών δεν είναι να προστατευτούν οι υπουργοί που εγκληματούν, αλλά να αποτραπεί η υποκατάσταση της πολιτικής ζωής από ποινικές δικογραφίες.
Ειδικό καθεστώς για την ευθύνη υπουργών προβλέπεται και σε όλα τα ελληνικά συντάγματα από το 1844 και εντεύθεν. Στο ισχύον Σύνταγμα, οι σχετικές διατάξεις περιλαμβάνονται στο περίφημο άρθρο 86 (Δίωξη κατά μελών της Κυβέρνησης, Ειδικό Δικαστήριο).
Η συνταγματική αναθεώρηση του 2001 περιέλαβε μερικές θετικές τροποποιήσεις, που καθιστούν τη σχετική ρύθμιση του Συντάγματος αυστηρότερη, χωρίς ωστόσο να αλλάζουν τον πυρήνα της. Στέκομαι σε τρεις –τις πιο σημαντικές- απ’ αυτές:
α. Ο ρόλος της Βουλής εξαντλείται πλέον στη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης. Το πόρισμα της επιτροπής προκαταρκτικής εξέτασης εισάγεται στην Oλομέλεια της Βουλής, η οποία αποφασίζει για την άσκηση ή μη ποινικής δίωξης. Η ανάκριση και κυρίως η παραπομπή γίνονται από πενταμελές Δικαστικό Συμβούλιο, το οποίο απαρτίζεται από δύο μέλη του Συμβουλίου της Επικρατείας και τρία μέλη του Αρείου Πάγου που κληρώνονται, και όχι από προανακριτική επιτροπή της Βουλής, όπως συνέβαινε με το προϊσχύσαν καθεστώς.
β. Η αποσβεστική προθεσμία (παραγραφή) δεν επέρχεται πλέον με την πάροδο της πρώτης συνόδου της βουλευτικής περιόδου που αρχίζει μετά την τέλεση του αδικήματος, αλλά μετά το πέρας και της δεύτερης τακτικής συνόδου.
γ. Δεν υπάρχουν πλέον κατήγοροι βουλευτές, αλλά η εισαγγελική αρμοδιότητα, τόσο στο Ειδικό Δικαστήριο όσο και στο Δικαστικό Συμβούλιο, ανατίθεται σε μέλος της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου που κληρώνεται.
Στην αναθεώρηση του Συντάγματος του 2008 δεν υπήρξε, δυστυχώς, καμία περαιτέρω τροποποίηση-βελτίωση του άρθρου 86.
Στον εφαρμοστικό του Συντάγματος νόμο 3961/2011 για την ποινική ευθύνη των υπουργών, με τον οποίο τροποποιήθηκαν διατάξεις του Ν. 3126/2003, ορίζεται ρητά ότι στην πρόταση για άσκηση της ποινικής δίωξης, που υποβάλλεται από τριάντα τουλάχιστον βουλευτές, πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά στα στοιχεία της αξιόποινης πράξης και μνεία των διατάξεων που παραβιάστηκαν, διαφορετικά είναι απαράδεκτη.
Στον ίδιο νόμο προβλέπεται πως η Βουλή μπορεί, αφού έχει υποβληθεί το αίτημα για σύσταση Επιτροπής Προκαταρκτικής Εξέτασης, να αναθέσει, με πλειοψηφία 151 ψήφων, τον νομικό έλεγχο των στοιχείων της κατηγορίας και την αξιολόγηση της ουσιαστικής βασιμότητάς τους σε τριμελές Γνωμοδοτικό Συμβούλιο. Το Συμβούλιο αυτό αποτελείται από έναν αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου και δύο εισαγγελείς που κληρώνονται. Συνεπώς, στην περίπτωση αυτή, η Επιτροπή Προκαταρκτικής Εξέτασης επιλαμβάνεται, αφού έχει προηγηθεί γνωμοδότηση του εν λόγω Συμβουλίου σχετικά με το αν συντρέχουν προϋποθέσεις για διερεύνηση ποινικής ευθύνης υπουργού.
7. Οι ειδικές διατάξεις περί ευθύνης υπουργών εφαρμόζονται για πλημμελήματα ή κακουργήματα που έχουν τελεστεί από υπουργό κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Ήδη έχει κριθεί νομολογιακά (περίπτωση Τσοχατζόπουλου) ότι η ποινική μεταχείριση της διακίνησης μαύρου χρήματος δεν εμπίπτει στα περιορισμένα χρονικά όρια της αποσβεστικής προθεσμίας (παραγραφής) του άρθρου 86. Όμως, πέραν της διακίνησης μαύρου χρήματος, και η ποινική αντιμετώπιση του εγκλήματος της δωροδοκίας «δεν παρεμποδίζεται από το άρθρο 86 του Συντάγματος, όπως και αν αυτό ερμηνευτεί», όπως σημειώνει και ο Ευ.Βενιζέλος σε άρθρο του στην «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» (30.4. 2011).
8. Η συζήτηση στη Βουλή, αν θα μπορούσε να αφήσει και μία θετική παρακαταθήκη, θα ήταν η δέσμευση όλων των κομμάτων για ριζική αναθεώρηση του άρθρου 86 του Συντάγματος από την επόμενη Βουλή. Αυτό σημαίνει πως η σχετική διαδικασία θα πρέπει να κινηθεί από την παρούσα Βουλή, ώστε η επόμενη να είναι Αναθεωρητική, σύμφωνα με το άρθρο 110 του Συντάγματος. Κεντρικό ζήτημα στην αναθεώρηση αυτή θα είναι η κατάργηση της εξαιρετικά σύντομης αποσβεστικής προθεσμίας (παραγραφής).
Επιπλέον, η ανάθεση αυξημένων αρμοδιοτήτων στο Δικαστικό Συμβούλιο, ώστε να καθίσταται πρακτικά αδύνατη η καταστρατήγηση των σχετικών διατάξεων από την όποια κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
9. Τελειώνοντας, μια αναγκαία επισήμανση: στον νομικό μας πολιτισμό, ο τύπος είναι θεματοφύλακας της ουσίας. Και οι θεσμοί, ως γνωστόν, εκδικούνται. Στην κρίσιμη αυτή εθνική και διεθνή συγκυρία μόνο την πολυτέλεια για παιγνίδια με τους θεσμούς και για ένα νέο διχασμό δεν έχουμε.
