Για χιλιετίες, η ιατρική κατανόηση και θεραπεία της υγείας των γυναικών διαμορφώθηκε βαθιά από τον μισογυνισμό και τις πατριαρχικές δομές, αντανακλώντας κοινωνικές και πολιτισμικές προκαταλήψεις όσο και επιστημονικές γνώσεις. Από την αρχαιότητα, η ανδρική ανατομία θεωρούνταν το πρότυπο, ενώ το γυναικείο σώμα θεωρούνταν ως απλή απόκλιση ή αντιστροφή του ανδρικού, με αποτέλεσμα αιώνες ανεπαρκούς μελέτης και κατανόησης της γυναικείας ανατομίας.
Αυτές οι ιστορικές προκαταλήψεις συνεχίζουν να αντηχούν στη σύγχρονη υγειονομική περίθαλψη, όπου οι γυναίκες αντιμετωπίζουν συστημικές προκλήσεις στο να λάβουν την κατάλληλη ιατρική φροντίδα. Οι γυναίκες παραπέμπονται σπανιότερα για διαγνωστική περίθαλψη και πλήττονται δυσανάλογα από χρόνιες παθήσεις που παραμένουν ανεπαρκώς μελετημένες.
«Επί αιώνες, τα γυναικεία σώματα δαιμονοποιήθηκαν και εξευτελίστηκαν μέχρι που τα φοβηθήκαμε, νιώσαμε ντροπή γι’ αυτά, ταπεινωθήκαμε από αυτά. Αλλά ως γιατροί, ερευνητές, αγωνίστριες και κυρίως ως ασθενείς, οι γυναίκες αμφισβητούσαν συνεχώς την ιατρική ορθοδοξία», γράφει η Έλινορ Κλέγκχορν (Elinor Cleghorn) στο βιβλίο της “Unwell Women“. Βρετανίδα φεμινίστρια πολιτισμική ιστορικός και συγγραφέας, που ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στις ανθρωπιστικές και πολιτισμικές σπουδές στο London Consortium (Birkbeck) πριν στρέψει την ακαδημαϊκή της προσοχή στην ιατρική ιστορία και τις σπουδές φύλου, η Έλινορ έγινε η ίδια μια «άρρωστη γυναίκα» (Unwell Woman) δέκα χρόνια πριν από την έκδοση του βιβλίου. Διαγνώστηκε με αυτοάνοσο νόσημα μετά από μια μακρά περίοδο που της έλεγαν ότι τα συμπτώματά της ήταν από ψυχοσωματικά μέχρι πιθανή εγκυμοσύνη. Καθώς μάθαινε να ζει με την απρόβλεπτη ασθένειά της, στράφηκε στην ιστορία για απαντήσεις και βρήκε μια εξοργιστική κληρονομιά πόνου, μυστικοποίησης και λανθασμένων διαγνώσεων.
Αφού η δική της εμπειρία με λανθασμένη διάγνωση λύκου την οδήγησε στην έρευνα της ιστορίας της έμφυλης προκατάληψης στην ιατρική, έγραψε το πρώτο της βιβλίο, Unwell Women, το οποίο έγινε διεθνές μπεστ σέλερ και την καθιέρωσε ως κορυφαία φωνή στις συζητήσεις για την έμφυλη προκατάληψη στην υγειονομική περίθαλψη.
Στο βιβλίο της παρακολουθεί τη σχεδόν απίστευτη ιστορία του τρόπου με τον οποίον η ιατρική απογοήτευσε τις γυναίκες αντιμετωπίζοντας το σώμα τους ως ξένο και άλλο, συχνά με επικίνδυνα αποτελέσματα. Το αποτέλεσμα είναι μια έγκυρη και πρωτοποριακή εξερεύνηση της σχέσης μεταξύ των γυναικών και της ιατρικής πρακτικής, από την «περιπλανώμενη μήτρα» της Αρχαίας Ελλάδας μέχρι την άνοδο των δικών για μάγισσες σε όλη την Ευρώπη, και από την αυγή της υστερίας ως όρου δια πάσαν νόσο για τις δυσδιάγνωστες διαταραχές μέχρι τις πρώτες απόπειρες ενασχόλησης με τα αυτοάνοσα και την αλλαγή στην κατανόηση των ορμονών, της εμμήνου ρύσεως, της εμμηνόπαυσης και παθήσεων όπως η ενδομητρίωση.
Γεμάτο με μελέτες χαρακτήρων και ιστορίες περιπτώσεων γυναικών που υπέφεραν, αμφισβήτησαν και ξαναέγραψαν την ιατρική ορθοδοξία -και των ανδρών που έλεγχαν τη μοίρα τους- πρόκειται για μια επαναστατική εξέταση της σχέσης μεταξύ γυναικών, ασθένειας και ιατρικής. Με αυτές τις ιστορίες περιπτώσεων, η ‘Ελινορ αποτίει φόρο τιμής στις γυναίκες που υπέφεραν ώστε να γίνουν βήματα προόδου και δείχνει πώς το να είσαι άρρωστος έχει γίνει κανονικό στην κοινωνία και τον πολιτισμό, όπου οι γυναίκες από καιρό δεν αντιμετωπίζονταν ως αξιόπιστες αφηγήτριες του σώματός τους και του πόνου τους. Όμως, όπως υπογραμμίζει η συγγραφέας, η ώρα για πραγματική αλλαγή έχει καθυστερήσει: οι απαντήσεις βρίσκονται στο σώμα, στις μαρτυρίες των γυναικών που ασθενούν – και οι ζωές τους εξαρτώνται από την ιατρική που θα μάθει να τις ακούει.
Η περιπλανώμενη μήτρα
Η ιστορία της υγείας των γυναικών είναι γεμάτη παρανοήσεις, αλλά λίγες ήταν τόσο επίμονες και επιδραστικές όσο η θεωρία της «περιπλανώμενης μήτρας», που διαδόθηκε για πρώτη φορά από τον Ιπποκράτη. Ενώ ο Ιπποκράτης εξυμνείται για την προώθηση της ιατρικής ως επιστήμης, απορρίπτοντας την αντίληψη ότι οι ασθένειες ήταν θεϊκές τιμωρίες, η αντίληψή του για την υγεία των γυναικών ήταν βαθιά λανθασμένη και διαμορφωμένη από τις κοινωνικές δομές της Αρχαίας Ελλάδας.
Σε μια κοινωνία στην οποία οι γυναίκες δεν μπορούσαν να αναζητήσουν αμειβόμενη εργασία και να έχουν ιδιοκτησία, και ο πρωταρχικός τους σκοπός ήταν να γεννούν και να μεγαλώνουν παιδιά, φαινόταν λογικό για τους αρχαίους Έλληνες γιατρούς ότι η μήτρα θα ήταν η πηγή όλων των γυναικείων παθήσεων. Η θεωρία της «περιπλανώμενης μήτρας» πρότεινε ότι μια «ανεκπλήρωτη» μήτρα -μια μήτρα που δεν ασχολείται με τη «φυσική» της λειτουργία, δηλαδή το σεξ και την εγκυμοσύνη- θα μπορούσε να μεταναστεύσει μέσα στο σώμα, διαταράσσοντας άλλα όργανα και προκαλώντας ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων από σπασμούς και παραισθήσεις έως πόνο και παράλυση. Οι συνταγογραφούμενες θεραπείες; Γάμος, σεξουαλική επαφή και εγκυμοσύνη.
Αυτή η αντίληψη διατηρήθηκε μέχρι και τον Μεσαίωνα, όταν το γυναικείο σώμα επιβαρύνθηκε περαιτέρω από τη θρησκευτική ντροπή που προερχόταν από τη βιβλική ιστορία του πειρασμού της Εύας και του προπατορικού αμαρτήματος. Οι ηθικοί νόμοι του Μεσαίωνα απαγόρευαν ακόμη και στους επαγγελματίες της ιατρικής να εξετάζουν το γυναικείο σώμα, βαθαίνοντας το μυστήριο και την παρεξήγηση γύρω από τη γυναικεία ανατομία.
Τελικά, η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας των γυναικών προήλθε από τις ίδιες τις γυναίκες. Στο Σαλέρνο του 11ου αιώνα, οι γυναίκες άρχισαν να εκπαιδεύονται ως γιατροί, στην Ιατρική Σχολή του Σαλέρνο, την μοναδική σχολή στην Ευρώπη που δέχονταν γυναίκες ως μαθήτριες αλλά και ως καθηγήτριες.
Το ολοκληρωμένο έργο της Τρότα, που δίδασκε εκεί (magistra medicinae), εμπεριέχεται στην Trotula, το πιο ευρέως διαδεδομένο και μεταφρασμένο έργα για τη γυναικεία ιατρική στην ύστερη μεσαιωνική Ευρώπη. Εκεί έκανε τον πρωτοποριακό ισχυρισμό ότι η μήτρα δεν μπορούσε στην πραγματικότητα να κινηθεί μέσα στο σώμα (εκτός, σε κάποιο βαθμό, σε περιπτώσεις πρόπτωσης). Ωστόσο, επειδή η Τρότα ήταν γυναίκα και η υγεία των γυναικών δεν θεωρούνταν σοβαρό ιατρικό ζήτημα, οι ιδέες της δεν κατάφεραν να τύχουν ευρείας αποδοχής. Μέχρι τον 14ο αιώνα, οι γυναίκες απαγορευόταν να ασκούν την ιατρική σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η αξιοσημείωτη μακροβιότητα της θεωρίας της περιπλανώμενης μήτρας, εξελίχθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα σε διαγνώσεις «υστερίας». Άλλωστε, ο όρος υστερία προέρχεται από την Ελληνική λέξη «υστέρα», που σημαίνει μήτρα.
Γυναίκες και Πόνος
Η πολύπλοκη ιστορία του πόνου των γυναικών στην ιατρική απεικονίζεται με γλαφυρό τρόπο από την περιγραφή της μαστεκτομής της θεατρικής συγγραφέως Fanny Burney το 1812. Έχοντας μόνο λικέρ κρασιού και ένα μαντήλι στο πρόσωπό της, η Burney υπέμεινε τον αφόρητο πόνο μέχρι να λιποθυμήσει. Εκείνη την εποχή, ο καρκίνος του μαστού θεωρούνταν ότι προκαλούνταν μεταξύ άλλων από τα «ασταθή συναισθήματα» των γυναικών. Ο Σκωτσέζος χειρουργός John Rodman απέδιδε την ασθένεια στην «αδύναμη δομή» και τη συναισθηματική φύση των γυναικών – ιδίως των γυναικών της μεσαίας και ανώτερης τάξης.
Και εδώ έχουμε μια άλλη διάσταση μιας επικίνδυνης παρανόησης που εξακολουθεί να επηρεάζει τις ανισότητες στην ιατρική θεραπεία μέχρι σήμερα: Ενώ οι πλούσιες λευκές γυναίκες θεωρούνταν εξαιρετικά ευαίσθητες και ευάλωτες στον πόνο, οι φτωχές και οι έγχρωμες γυναίκες θεωρούνταν πιο ανθεκτικές στον πόνο. Οι μαύρες γυναίκες, ειδικότερα, εξακολουθούν να βλέπουν τον πόνο τους να υποτιμάται συστηματικά ή να απορρίπτεται στα ιατρικά περιβάλλοντα.
Η ιατρικοποίηση του τοκετού στα μέσα του 19ου αιώνα έφερε στο προσκήνιο αυτές τις στάσεις απέναντι στον πόνο των γυναικών. Ένας κυρίαρχος μύθος υποστήριζε ότι η αγωνία του τοκετού ήταν θεόσταλτη, κάνοντας τις μητέρες πιο αφοσιωμένες στα παιδιά τους. Ο Σκωτσέζος μαιευτήρας James Young Simpson αμφισβήτησε αυτή την πεποίθηση, πρωτοστατώντας στη χρήση της αναισθησίας στον τοκετό. Αφού ανακάλυψε την «ευδαιμονική επίδραση» του χλωροφορμίου, το χορήγησε στην Jane Carstairs, της οποίας ο προηγούμενος τοκετός είχε διαρκέσει τρεις εξαντλητικές ημέρες. Η επιτυχία ήταν τόσο αξιοσημείωτη που η Carstairs φέρεται να φώναζε χαϊδευτικά την κόρη της Anaesthesia (Αναισθησία).
Αλλά ο Σίμπσον αντιμετώπισε σφοδρές αντιδράσεις από συναδέλφους του. Το κλίμα άρχισε να αλλάζει όταν η βασίλισσα Βικτώρια έλαβε χλωροφόρμιο κατά τη γέννηση του όγδοου παιδιού της, περιγράφοντας την εμπειρία ως «καταπραϋντική, ήρεμη και απολαυστική πέρα από κάθε μέτρο». Ωστόσο, η ανακούφιση από τον πόνο παρέμεινε προνόμιο των πλούσιων γυναικών που είχαν την οικονομική δυνατότητα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιατρικής ιστορίας, ο πόνος των γυναικών ευτελίζεται σταθερά, ηθικοποιείται ή απορρίπτεται εντελώς. Από τη μαστεκτομή της Burney μέχρι τις σύγχρονες αίθουσες τοκετού, η αντιμετώπιση του γυναικείου πόνου αντανακλά βαθύτερες κοινωνικές στάσεις σχετικά με το φύλο, την τάξη και τη φυλή – στάσεις που εξακολουθούν να επηρεάζουν την ιατρική περίθαλψη σήμερα, συχνά με καταστροφικές συνέπειες για τα αποτελέσματα της υγείας των γυναικών.
Γυναικεία Σεξουαλικότητα και ηθικός πανικός
Η ιστορία της γυναικολογικής ιατρικής αποκαλύπτει πόσο βαθιά διαμόρφωσαν την ιατρική πρακτική οι πολιτισμικοί φόβοι και ο ηθικός πανικός σχετικά με τη σεξουαλικότητα των γυναικών. Στο επίκεντρο μιας διαμάχης του 19ου αιώνα ήταν ένα φαινομενικά αθώο εργαλείο: ο διαστολέας (speculum), ένα όργανο σε σχήμα ράμφους πάπιας, που έφερε επανάσταση στην εξέταση του τραχήλου της μήτρας. Πριν από την εφεύρεσή του, οι γιατροί βασίζονταν στην κοιλιακή ψηλάφηση για να διαγνώσουν παθήσεις όπως ινομυώματα, κύστεις, όγκους και διάβρωση του τραχήλου της μήτρας.
Παρά τη δυνατότητά του να σώσει ζωές, επιτρέποντας την καλύτερη διάγνωση και θεραπεία, ο διαστολέας αντιμετώπισε σφοδρές αντιδράσεις. Οι επικριτές ανησυχούσαν ότι θα κατέστρεφε τον παρθενικό υμένα (που θεωρούνταν κρίσιμος δείκτης της παρθενίας) και φοβούνταν ότι θα μπορούσε να προκαλέσει «υστερία» ή να δημιουργήσει «γυναίκες εμμονικές με το σεξ» μέσω της διείσδυσης.
Ο γιατρός Robert Brudenell Carter αποτέλεσε παράδειγμα των ιατρικών ανησυχιών της εποχής, προειδοποιώντας ότι το speculum θα μπορούσε να ενθαρρύνει αυτό που κατ’ ευφημισμόν αποκαλούσε «μοναχικό βίτσιο» – τον αυνανισμό. Η επικρατούσα πεποίθηση ήταν ότι οι σεξουαλικές επιθυμίες των γυναικών μπορούσαν να εκφράζονται με ασφάλεια μόνο μέσα στο γάμο και ότι η διέγερση της κλειτορίδας θα μπορούσε να οδηγήσει σε νευρική διαταραχή.
Η ιατρική αντίδραση στη γυναικεία σεξουαλικότητα μπορεί να γίνει βάναυσα ακραία. Ενώ ο γυναικολόγος Samuel Ashwell συνιστούσε ξεκούραση και κρύα λουτρά για ελαφρώς διευρυμένη κλειτορίδα (αν και σήμερα γνωρίζουμε ότι η κλειτορίδα, με τις 8.000 νευρικές απολήξεις της, μπορεί φυσικά να ποικίλλει σε μέγεθος), οι πιο «σοβαρές περιπτώσεις» αντιμετωπίζονταν με κλειτοριδεκτομή – μία από τις πιο σοκαριστικές επεμβάσεις της ιατρικής. Ο λονδρέζος γυναικολόγος Isaac Baker Brown υποστήριξε αυτή τη διαδικασία, λέγοντας ότι η διέγερση της κλειτορίδας θα μπορούσε να προκαλέσει παράλυση, τύφλωση και μανία.
Ο αγώνας για αντισύλληψη
Ο αγώνας των αρχών του 20ού αιώνα για την πρόσβαση στον έλεγχο των γεννήσεων αποκαλύπτει τόσο την απελπισία των γυναικών που αναζητούσαν αναπαραγωγική αυτονομία όσο και την πολύπλοκη, ενίοτε ανησυχητική ιστορία του κινήματος. Το 1914, η Μάργκαρετ Σάνγκερ αντιμετώπισε δίωξη για διανομή «άσεμνου υλικού» μέσω του ενημερωτικού της δελτίου The Woman Rebel – το οποίο περιελάμβανε υποτυπώδεις συμβουλές αντισύλληψης, όπως πλύσεις με ξύδι ή παγωμένο νερό και λήψη καθαρκτικών και κινίνης για την πρόληψη κυήσεων.
Ενώ η Σάνγκερ κατέφυγε προσωρινά στην Αγγλία, το έργο της ενέπνευσε άλλους, όπως τη Mary Ware Dennett, η οποία είχε υπομείνει τρεις τραυματικές εγκυμοσύνες χωρίς να λάβει καμία αντισυλληπτική καθοδήγηση από τον γιατρό της. Μαζί με την Clara Stillman, η Dennett ίδρυσε την National Birth Control League, με γνώμονα την πεποίθηση ότι οι γυναίκες δεν θα μπορούσαν ποτέ να απολαύσουν πραγματικά το σώμα τους μέχρι να απελευθερωθούν από την «αναγκαστική αναπαραγωγή». Έγραψε το The Sex Side of Life (Η σεξουαλική πλευρά της ζωής), έναν επαναστατικό, ανατομικά ακριβή οδηγό σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης που ενθάρρυνε τους νέους να αγκαλιάζουν τη σεξουαλική απόλαυση χωρίς ντροπή, αν και εξακολουθούσε να αντανακλά τις σύγχρονες προκαταλήψεις κατά του αυνανισμού και της σεξουαλικής εργασίας.
Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, η Σάνγκερ -η οποία, λόγω της εργασίας της ως επισκέπτρια νοσοκόμα στις εργατικές κατοικίες της Νέας Υόρκης, είχε εκτεθεί στις φρικτές συνέπειες των αποτυχημένων παράνομων αμβλώσεων – άνοιξε την πρώτη κλινική ελέγχου των γεννήσεων στην Αμερική το 1916 μαζί με την αδελφή της Έθελ Μπερν. Η κλινική πρόλαβε να περιθάλψει 400 γυναίκες σε μόλις δέκα ημέρες, πριν οι αρχές της βάλουν λουκέτο.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Αγγλία, η Σάνγκερ συνδέθηκε με τη Marie Stopes, συγγραφέα του Married Love, με έμπνευση από τον δικό της σεξουαλικά τραυματισμένο γάμο. Η Stopes εξήγησε την κυκλική σεξουαλική επιθυμία των γυναικών, τόνισε τη σημασία των προκαταρκτικών παιχνιδιών και συζήτησε επιλογές αντισύλληψης, όπως τα προφυλακτικά από βουλκανισμένο καουτσούκ. Το 1921 ίδρυσε την πρώτη Mothers’ Clinic της Βρετανίας στο Λονδίνο.
Ωστόσο, αυτό το επαναστατικό κίνημα είχε ένα σκοτεινό υπόβαθρο: τόσο η Stopes όσο και η Sanger θεωρούσαν τον έλεγχο των γεννήσεων ως μέσο περιορισμού της αναπαραγωγής στις φτωχές, ανάπηρες και μη λευκές οικογένειες, υποστηρίζοντας σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και τη στείρωση.
Απομυθοποιώντας την έμμηνο ρύση
Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, ο πόνος της εμμήνου ρύσεως έχει ταυτόχρονα παθολογικοποιηθεί και απορριφθεί – ένα παράδοξο που αποτελεί παράδειγμα της προβληματικής προσέγγισης της ιατρικής στην υγεία των γυναικών. Τον 19o και στις αρχές του 20ού αιώνα, οι άνδρες γιατροί διαιώνισαν την ιδέα ότι ο εξουθενωτικός πόνος της περιόδου ήταν τόσο αναπόφευκτος όσο και απόδειξη της εγγενούς αδυναμίας των γυναικών. Η Clelia Duel Mosher, μια πρωτοπόρος ερευνήτρια, ήταν αποφασισμένη να αμφισβητήσει αυτές τις παραδοχές.
Η Mosher διεξήγαγε πρωτοποριακή έρευνα για να αποδείξει ότι ο έντονος πόνος της περιόδου δεν ήταν καθολικός – πολλές γυναίκες βίωναν ελάχιστη δυσφορία και όσες υπέφεραν μπορούσαν να βρουν ανακούφιση. Η αυστηρή μεθοδολογία της περιελάμβανε τη μελέτη περισσότερων από 3.350 εμμηνορροϊκών κύκλων σε 400 γυναίκες, παρακολουθώντας τα πάντα, από τις λεπτομέρειες του κύκλου και την αρτηριακή πίεση μέχρι τις υποκειμενικές εμπειρίες μέσω ημερολογίων ασθενών. Αυτό ερχόταν σε έντονη αντίθεση με την τάση των ανδρών γυναικολόγων να διογκώνουν τις ανώμαλες περιπτώσεις, προωθώντας την παραπλανητική αντίληψη ότι όλες οι γυναίκες ήταν ανίκανες επί μια εβδομάδα κάθε μήνα.
Η Mosher ανέπτυξε ένα πρόγραμμα άσκησης γνωστό ως «Moshering» για την ενδυνάμωση των μυών του κορμού και την ανακούφιση από τις κράμπες. Η προσέγγισή της ενισχύθηκε από την πρωτοποριακή έρευνά της για τη γυναικεία αναπνοή, η οποία αποκάλυψε ότι η υποτιθέμενη «φυσική» ρηχή αναπνοή των γυναικών στην πραγματικότητα προκαλούνταν από τους περιοριστικούς κορσέδες – μια απλή αλλά επαναστατική παρατήρηση που είχε διαφύγει από τους άνδρες συναδέλφους της.
Ενώ ορισμένοι γιατροί απέρριπταν τον έντονο πόνο της περιόδου ως γυναικεία υπερευαισθησία, άλλοι συνταγογραφούσαν ακραίες λύσεις. Τα ινομυώματα, τα οποία προσβάλλουν το 70% των λευκών γυναικών και το 80% των μαύρων γυναικών μεταξύ 30 και 50 ετών, αντιμετωπίζονταν συχνά με υστερεκτομή – μια επικίνδυνη χειρουργική επέμβαση με ποσοστό θνησιμότητας 70% τον 19ο αιώνα. Ακόμη και οι επιζώσες αντιμετώπιζαν σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες, όπως χρόνιο πόνο, μειωμένη λίμπιντο και κολπική πρόπτωση. Παρόλα αυτά, η υστερεκτομή παραμένει σήμερα μια συνηθισμένη θεραπεία για τα ινομυώματα.
Παθολογικοποιώντας την καταπίεση
Η ιατρικοποίηση της δυσφορίας των γυναικών στη δεκαετία του 1950 αποκαλύπτει πώς οι φαρμακευτικές εταιρείες και οι γιατροί ερμήνευσαν τα κοινωνικά ζητήματα μέσα από το πρίσμα της ατομικής παθολογίας. Στο επίκεντρο αυτής της ιστορίας βρισκόταν το φάρμακο Miltown (μεπρομπαμάτη), το πρώτο ευρέως διαδεδομένο ηρεμιστικό για ανηλίκους. Κυκλοφόρησε το 1955 από τα εργαστήρια Wallace Laboratories και διατέθηκε στην αγορά ως θαυματουργή θεραπεία για τα πάντα, από την αρθρίτιδα και το άσθμα μέχρι το άγχος και την πολλαπλή σκλήρυνση. Μέσα σε ένα χρόνο, έγινε το φάρμακο με τις περισσότερες συνταγογραφήσεις στην Αμερική.
Το μάρκετινγκ απευθυνόταν ειδικά στις νοικοκυρές, υποσχόμενο να τις ενδυναμώσει για τις καθημερινές τους εργασίες, από τα ψώνια μέχρι τις συνεδριάσεις του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων και τα συζυγικά καθήκοντα. Ωστόσο, το άγχος που αντιμετώπιζαν αυτές οι γυναίκες συχνά προερχόταν από καταπιεστικές έμφυλες νόρμες και όχι από ιατρικές καταστάσεις. Επιπλέον, πολλά συμπτώματα που αντιμετωπίζονταν με το Miltown – χρόνια κόπωση, ανεξήγητος πόνος, ρευματισμοί – ήταν στην πραγματικότητα εκδηλώσεις αυτοάνοσων ασθενειών όπως ο λύκος, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης και η σκλήρυνση κατά πλάκας, οι οποίες πλήττουν κυρίως γυναίκες και παραμένουν ανεπαρκώς κατανοητές ακόμη και σήμερα.
Όταν η μεπροβαμάτη έφτασε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1956, έγινε γρήγορα και εκεί το πιο συνταγογραφούμενο φάρμακο, θεραπεύοντας μια σειρά από «γυναικεία» παράπονα, από την αϋπνία μέχρι τα «αδύναμα νεύρα». Οι συνέπειες ήταν σοβαρές: μεταξύ 1954 και 1956, η υπερβολική δόση βαρβιτουρικών προκάλεσε 271 τυχαίες αυτοκτονίες μεταξύ γυναικών στην Αγγλία και την Ουαλία. Η μακροχρόνια χρήση οδήγησε σε θολή όραση, υπνηλία, ναυτία και εθισμό.
Η Μπέτι Φρίνταν στο βιβλίο της The Feminine Mystique (Το Γυναικείο Μυστήριο) περιέγραψε αργότερα αυτήν την επιδημία γυναικείου άγχους ως «το πρόβλημα που δεν έχει όνομα» – τη βαθιά δυσαρέσκεια των γυναικών που αναγκάστηκαν να επιστρέψουν σε οικιακούς ρόλους μετά την εμπειρία της ανεξαρτησίας στο εργατικό δυναμικό του πολέμου. Ωστόσο, όπως θα επισημάνουν αργότερα η Bell Hooks και άλλες φεμινιστικές κριτικές, η ανάλυση της Friedan αφορούσε κυρίως τις εμπειρίες των λευκών γυναικών της μεσαίας τάξης, παραβλέποντας το πώς η φυλή, η τάξη και η οικονομική αναγκαιότητα διαμόρφωναν τις σχέσεις διαφορετικών γυναικών τόσο με την εργασία όσο και με την οικιακή ζωή.
Αυτή η ιστορία δείχνει πώς η ιατρική χρησιμεύει συχνά ως εργαλείο για τη διατήρηση της κοινωνικής τάξης, υποκαθιστώντας την αντιμετώπιση των συστημικών ανισοτήτων της κοινωνίας με τη συνταγογράφηση χαπιών. Αντί να αναγνωρίσει τη δυσαρέσκεια των γυναικών ως ορθολογική αντίδραση στους περιοριστικούς ρόλους των φύλων, το ιατρικό κατεστημένο παθολογικοποίησε τα συναισθήματά τους και φαρμακοποίησε την αντίστασή τους, ένα μοτίβο που εξακολουθεί να επηρεάζει την υγειονομική περίθαλψη των γυναικών σήμερα.
www.ertnews.gr
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
