Γράφει ο Δημ. Δήμου
Γεωπόνος ( MSc)-Iολόγος Φυτών, τ. Δ/ντής ΔΑΟΚ Π.Ε Αργολίδας
Πρόεδρος Συλλόγου Γεωπόνων Αργολίδας
Το Σάββατο, 1η Ιουλίου 2024, παρακολουθήσαμε μια άκρως ενδιαφέρουσα διάλεξη που οργάνωσε ο Σύλλογος Σταγιατών «Κρύα Βρύση» στην αίθουσα του Δημοτικού Σχολείου με θέμα: «Μεταχρωματικό έλκος του πλατάνου: μια απειλή για τα πλατάνια του Πηλίου».
Ομιλητής ήταν, ο Δρας Παναγιώτης Τσόπελας, Δασολόγος- Φυτοπαθολόγος, πρώην Δ/ντής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών – Ιλίσσια, Αθήνα. Πρόκειται για τον επιστήμονα- ερευνητή που πριν 20 χρόνια εντόπισε τον καταστρεπτικό μύκητα που αφανίζει τα πλατάνια για πρώτη φορά στη Μεσσηνία το 2003. Στη συνέχεια, όλα αυτά τα χρόνια, μέχρι σήμερα, οι καταστροφές σχεδόν σε όλη τη χώρα, όπου υπάρχουν πλατάνια είναι τεράστιες. Από τη Δυτική Πελοπόννησο, η ασθένεια στη συνέχεια εντοπίστηκε στην Ήπειρο το 2010, στον Καλαμά, στα Ιωάννινα, τη Δυτική Μακεδονία πρόσφατα, τη Φθιώτιδα στο πλατανόδασος του Σπερχειού 2018, στα Τέμπη (2022), στη Βόρειο Εύβοια (2020) και δυστυχώς τελευταία η ασθένεια εντοπίστηκε και στο Πήλιο!!!
Να το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή, για τα προσβεβλημένα δέντρα δεν υπάρχει τρόπος ίασης .
O μύκητας Ceratocystis platani είναι ένα αλλόχθονο παθογόνο ιθαγενές στη Β. Αμερική, όπου καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1935.
Στην Ευρώπη το παθογόνο πιθανολογείται ότι εισήχθη κατά τη διάρκεια του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με κιβώτια όπλων και πυρομαχικών από ξύλο πλατάνου που «έφθασαν» στη χώρα την περίοδο αυτή!!!
Ο κ. Τσόπελας με την εμπειρία και την διαίσθηση που διαθέτει, αφού περιόδευσε σε ορισμένα σημεία του Βόλου θεώρησε καλό να πάρει δείγματα από την περιοχή του Αγίου Ονουφρίου στον Κραυσίδωνα. Στη συνέχεια δείγματα αυτά στάλθηκαν για εξέταση στο εξειδικευμένο εργαστήριο στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών στην Αθήνα και τα αποτελέσματα είναι οδυνηρά. Ο καταστρεπτικός μύκητας Ceratocystis platani βρέθηκε και σε περιοχή του Πηλίου και μάλιστα μέσα στην πρωτεύουσά του!!
Το σίγουρο είναι ότι το παθογόνο δεν μεταφέρθηκε μόνο του και ο πιθανότερος τρόπος μεταφοράς να είναι τα μηχανήματα που ενήργησαν χωματουργικές εργασίες όχι μόνο μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του Ντάνιελ αλλά μπορεί και νωρίτερα από αυτή την περίοδο. Επισημαίνουμε ότι ο μύκητας επιβιώνει στα κομμένα ξύλα και στο πριονίδι οπότε και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τις διάφορες εργασίες μπορούν να μεταφέρουν την ασθένεια. Ακόμη τα κομμένα ξύλα μπορούν να εμπορευτούν μόνο αν περάσουν από θερμική επεξεργασία με την οποία αδρανοποιείται ο μύκητας.
Επίσης, αναφέρουμε ότι επειδή ο C. platani είναι ένα παθογόνο που μεταδίδεται μέσω των τραυμάτων εισβάλλει από πληγές στο φλοιό του κορμού, των κλάδων ή των ριζών.
Σημειώνουμε ότι, με τις διάφορες επεμβάσεις από κοπές κλάδων σε μολυσμένα δέντρα μπορεί να μεταφερθεί ο μύκητας με το πριονίδι καθώς επίσης και με κοπές κλάδων σε δέντρα που βρίσκονται σε πρανή δρόμων, αλλά και σε δέντρα για να περάσουν δίκτυα του ΔΕΔΔΗΕ,
Τα χωματουργικά μηχανήματα με τα υπολείμματα χώματος που μεταφέρουν εάν έχουν μετακινηθεί από μολυσμένες περιοχές είναι ο κύριος τρόπος διάδοσης του παθογόνου από μια περιοχή στην άλλη. Στην συνέχεια με τις αναστομώσεις που δημιουργούνται μεταξύ των ριζών μεταφέρεται ο μύκητας από τα μολυσμένα δέντρα στα υγιή και αρχίζει ο φαύλος κύκλος της κατάρρευσης των πλατάνων αφού φρακάρονται τα αγγεία που μεταφέρεται το νερό από τον μύκητα αυτό δεν μπορεί να κυκλοφορήσει και αρχίσει η ξήρανσή τους (Εικ. 2).
Στις περιοχές που «χτυπήθηκαν» από τον μύκητα αφανίστηκαν μικρά, μεγάλα, αιωνόβια, υπεραιωνόβια δέντρα και έτσι «το κακό» αφήνει μόνο συντρίμμια δηλαδή κουφάρια δέντρων στο πέρασμά του.
Στη Θεσσαλία ο μύκητας εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Μουζάκι (2011), στη συνέχεια στην ΠΕ Τρικάλων (2018) ενώ έχει εντοπιστεί και στη Σκιάθο.
Ο συνηθέστερος τρόπος διασποράς του Ceratocystis platani είναι με μηχανήματα εκσκαφής και τα χρησιμοποιούμενα εργαλεία.
Οι μολύνσεις μπορούν να αποφευχθούν με καλό καθαρισμό και κατάλληλη απολύμανση των εργαλείων και των μηχανημάτων. Ακόμη σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν από τον Κο Τσόπελα θα πρέπει να γίνεται προσεκτική αφαίρεση όχι μόνο των προσβεβλημένων πλατάνων αλλά και των πέριξ υγιών δέντρων τα οποία μπορεί να φαίνονται υγιή τίποτα όμως δεν αποκλείει να έχει αρχίσει και σε αυτά η μόλυνση με τις αναστομώσεις που γίνονται μεταξύ των ριζών από τα προσβεβλημένα δέντρα με τα υγιή.
Κατά τη άποψή μας εφόσον είναι μολυσμένες οι όχθες του Κραυσίδωνα και εφόσον μηχανήματα που δούλεψαν στην περιοχή αυτή στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε άλλες περιοχές τίποτα δεν αποκλείει το γεγονός ο μύκητας να έχει μεταφερθεί και σε αυτές τις περιοχές του Πηλίου.
Πάντως αν δεν εφαρμοστούν όλα όσα προβλέπονται στην ΚΥΑ που έχει δημοσιευτεί στο ΦΕΚ με Αριθ. Φύλλου 2842/27, Απρίλιος 2023 και αφορούν «Μέτρα για τον περιορισμό και την εξάλειψη του επιβλαβούς οργανισμού καραντίνας Ceratocystis platani που προκαλεί την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου (Platanus spp)», θα συμβεί ότι έγινε στις περισσότερες περιοχές της χώρας που «χτυπήθηκαν» από την ασθένεια, όπου μετρούν κουφάρια από κατεστραμμένα πλατάνια!!!
Γι’ αυτό λέμε: Τα πλατάνια του Πηλίου ή το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου;
