Καθώς οι πλούσιες χώρες μειώνουν δραστικά τα προγράμματα διεθνούς βοήθειας, ένα επιστημονικό κέντρο στη Δυτική Αφρική αγωνίζεται να ενισχύσει την ικανότητα της ηπείρου να εντοπίζει θανατηφόρες επιδημίες πριν εξελιχθούν σε παγκόσμιες κρίσεις. Στο Ινστιτούτο Παστέρ του Ντακάρ (IPD) της Σενεγάλης, ερευνητές αναπτύσσουν ένα από τα πιο φιλόδοξα δίκτυα επιτήρησης ασθενειών στην Αφρική. Πρόκειται για ένα σύστημα σχεδιασμένο να εντοπίζει απειλές πολύ πριν αρχίσουν να εξαπλώνονται πέρα από τα σύνορα.
Όλα ξεκινούν από έναν πυρετό
Σ’ ένα κέντρο υγείας στο Ντακάρ, δεν είχε σημειωθεί ούτε ένα περιστατικό δάγκειου πυρετού μέχρι το 2023. Μέσα όμως σε εννέα μήνες, εντοπίστηκαν περισσότερα από 200 κρούσματα. Ο ιός υπήρχε πάντα, αλλά χωρίς επιτήρηση περνούσε απαρατήρητος. Από τη στιγμή που το IPD εγκατέστησε σημείο παρακολούθησης, τα κρούσματα ήρθαν στο φως.
Το Ινστιτούτο Παστέρ στο Ντακάρ, που ιδρύθηκε πριν από σχεδόν έναν αιώνα, έχει τα τελευταία χρόνια μετατραπεί στο κεντρικό νευραλγικό σημείο ενός δικτύου περισσότερων από 40 σταθμών επιτήρησης σε 11 χώρες της Δυτικής Αφρικής. Σε αυτά τα κέντρα, το υγειονομικό προσωπικό λαμβάνει δείγματα από κάθε ασθενή του οποίου η θερμοκρασία σώματος υπερβαίνει τους 37,5°C. Είτε πρόκειται για δάγκειο πυρετό, Έμπολα ή γρίπη, ο πυρετός είναι το πρώτο καμπανάκι. Τα δείγματα αποστέλλονται στα εργαστήρια του IPD, όπου επιστήμονες τα συγκρίνουν με γνωστούς ιούς. Τις περισσότερες φορές το δείγμα ταιριάζει με έναν συνηθισμένο παθογόνο παράγοντα.
Ωστόσο, οι επιστήμονες του IPD αναζητούν επίσης οτιδήποτε ασυνήθιστο: τις πρώτες ενδείξεις της «Νόσου Χ», μιας σοβαρής επιδημίας που θα μπορούσε να προκληθεί από ένα άγνωστο μέχρι σήμερα παθογόνο, ικανό να προκαλέσει ασθένεια στον άνθρωπο και να πυροδοτήσει την επόμενη πανδημία. Σε ορισμένες περιοχές, το δίκτυο επιτηρεί ακόμη και ζώα, καθώς πολλές νέες ασθένειες προέρχονται από την κτηνοτροφία ή την άγρια πανίδα. Πρόσφατη επιδημία του ιού Rift Valley εντοπίστηκε όταν πρόβατα και κατσίκες εμφάνισαν ανεξήγητες αποβολές.
Μέχρι πρόσφατα, οι επιδημίες σε χώρες όπως η Σενεγάλη παρέμεναν αίνιγμα. Μπορούσαν να περάσουν μήνες έως ότου εντοπιστεί ο ιός που είχε πλήξει μια κοινότητα. Και τότε, ήταν ήδη πολύ αργά. Οι χώρες αναγκάζονταν να περιμένουν διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, για βοήθεια. Καθώς η παγκόσμια βοήθεια συρρικνώνεται, η IPD πιστεύει ότι το σύστημα επιτήρησής της θα επιτρέψει στα αφρικανικά έθνη να δράσουν πιο γρήγορα και ανεξάρτητα.
Έμπνευση μέσα από την καταστροφή
Για τον Δρ. Μπουμπακάρ Ντιάλο, επικεφαλής της μονάδας αντιμετώπισης επιδημιών του IPD, η αποστολή είναι προσωπική. Ήρθε σε επαφή με το Ινστιτούτο κατά τη διάρκεια της φονικής επιδημίας του Έμπολα το 2014. Ως απεσταλμένος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) στη Γουινέα, είδε ολόκληρες οικογένειες να αφανίζονται και συναδέλφους του να πεθαίνουν. Δεν υπήρχε εμβόλιο και ο ιός κυκλοφορούσε ήδη για τέσσερις μήνες πριν εντοπιστεί.
Ο Δρ. Ντιαλό θυμάται έναν επιστήμονα που έφτασε στην περιοχή με μια μικρή βαλίτσα, μέσα στην οποία είχε ένα φορητό εργαστήριο. Μέσα σε λίγες ώρες, ο Δρ. Ουσμάν Φαγιέ από το IPD κατάφερε να επιβεβαιώσει την ύπαρξη του ιού. Ύστερα από χρόνια στην πρώτη γραμμή- σε εμπόλεμες ζώνες, χάνοντας συναδέλφους και αντιμετωπίζοντας διαδοχικές κρίσεις- ο Δρ. Ντιαλό κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Αφρική χρειάζεται ισχυρή εγχώρια επιδημιολογική ικανότητα, όχι απλώς βοήθεια από τη Γενεύη ή την Ατλάντα.
Τα φορητά εργαστήρια σώζουν ζωές
Παρά τις περικοπές στη διεθνή βοήθεια, σημειώνεται πρόοδος. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επιδημίας Mpox στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η δυνατότητα διεξαγωγής εξετάσεων μειώθηκε στο μισό. Το IPD, ωστόσο, απέστειλε κινητές μονάδες σε φορτηγά ή ακόμη και μέσα σε βαλίτσες, ώστε οι εξετάσεις να μπορέσουν να συνεχιστούν. Αυτά τα φορητά εργαστήρια μπορούν να επιβεβαιώσουν μολύνσεις οπουδήποτε μέσα σε λίγες ώρες. Το ίδιο συνέβη και στη Σιέρα Λεόνε, όπου υπήρχε μόλις ένα εθνικό εργαστήριο. Το IPD έστειλε κινητές μονάδες που κάλυψαν το κενό.
Κενά, πιέσεις και περικοπές
Παρότι το δίκτυο επεκτείνεται, υπάρχουν ακόμη μεγάλα κενά. Ακόμα και στη Σενεγάλη, μεγάλα τμήματα της χώρας παραμένουν εκτός δικτύου. Το σύστημα υφίσταται επιπλέον έντονη οικονομική πίεση: ο βασικός χρηματοδότης του IPD, το Global Fund, βρίσκεται 7 δισ. δολάρια κάτω από τον στόχο του, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο έχει μειώσει τη συνεισφορά του κατά 15%. Τέτοιες περικοπές απειλούν ακριβώς το είδος της πρόληψης που μπορεί να αποτρέψει τις πανδημίες πριν εξαπλωθούν.
Γιατί η Αφρική πρέπει να ηγηθεί
Ο διευθύνων σύμβουλος του IPD, Δρ. Ιμπραχίμα Σοσέ Φαλ, επιμένει ότι οι καλύτεροι επιδημιολόγοι στον κόσμο βρίσκονται συχνά στην Αφρική- όχι σε εξελιγμένα εργαστήρια, αλλά στα πεδία των επιδημιών.
«Οι επιδημίες συμβαίνουν σε απομακρυσμένες κοινότητες. Χρειάζονται συστήματα που να μπορούν να εντοπίζουν και να ανταποκρίνονται γρήγορα», τονίζει.
Στην Γκάμπια, όπου μέχρι πρόσφατα το εθνικό εργαστήριο δεν είχε ποτέ ανιχνεύσει επιδημία, το IPD παρείχε δύο εβδομάδες εκπαίδευσης. Έως τον Σεπτέμβριο του 2023, οι τοπικές αρχές είχαν πλέον καταφέρει να εντοπίσουν μόνες τους ένα ξέσπασμα του ιού chikungunya.
Το μέλλον της επιτήρησης ασθενειών
Το Ηνωμένο Βασίλειο σκοπεύει να επενδύσει 10 εκατ. λίρες στο IPD από το 2026 ώστε να μπορέσει να επεκταθεί το δίκτυο. Ταυτόχρονα όμως, μειώνει τη χρηματοδότηση για θεμελιώδη προγράμματα υγείας- μια επικίνδυνη αντίφαση, σύμφωνα με ειδικούς.
Για τον Δρ. Ντιαλό, το συμπέρασμα είναι σαφές: οι ασθένειες δεν γνωρίζουν σύνορα. «Ένα κουνούπι είναι στη Μαυριτανία. Μπορείς να το εμποδίσεις να περάσει στη Σενεγάλη; Ποτέ. Αν η χώρα σου είναι ασφαλής αλλά ο γείτονάς σου δεν είναι, τότε δεν είσαι πραγματικά ασφαλής» καταλήγει ο επιστήμονας.
Διαβάστε επίσης: Νόσος Χ: Ο ΠΟΥ προειδοποιεί ότι η επόμενη πανδημία είναι θέμα χρόνου.
ΠΗΓΗ: Independent
www.ertnews.gr
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
