«Ψυχή μεγάλη και γλυκειά, μετά χαράς στο λέω: Θαυμάζω τες γυναίκες μας και στ’ όνομά τους μνέω.», έγραψε ο Διονύσιος Σολωμός στο ποίημα του «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», ένα ποίημα αφιερωμένο στον υπεράνθρωπο αγώνα και τη σθεναρή αντίσταση των Μεσολογγιτών κατά την δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου ως την ηρωική έξοδο, εξυμνώντας τις γυναίκες της Επανάστασης.
Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί μια από τις πιο ηρωικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας και αν και οι γυναίκες πλην ελαχίστων εξαιρέσεων βρίσκονται στην αθέατη πλευρά της ιστορίας, η συμβολή τους στον αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία και την εθνική παλιγγενεσία υπήρξε καθοριστική. Η ιστορία συχνά επικεντρώνεται στους άνδρες πολεμιστές, που ήταν και αυτοί που μπορούσαν κοινωνικά να κουβαλήσουν στις πλάτες τους τον αγώνα, αφού είχαν ανώτερη κοινωνική θέση από τις γυναίκες, ωστόσο πολλές γυναίκες αγωνίστηκαν για την πατρίδα με απαράμιλλο θάρρος. Η φωνή τους, η δράση τους και η συνεισφορά τους στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ουσιαστικά φανερώνεται μέσα από τα γραπτά και τα λογοτεχνικά δημιουργήματα ανδρών. Σημαντική, επίσης, ήταν και η συμβολή της φεμινίστριας Καλλιρρόης Παρρέν στη συγκέντρωση στοιχείων για τις γυναίκες της Επανάστασης.
Οι γυναίκες του 1821 διακρίθηκαν σε πολλούς τομείς. Κάποιες πολέμησαν ένοπλες στο πεδίο της μάχης, ενώ άλλες στήριξαν τον αγώνα ηθικά και υλικά με εφοδιασμό, κατασκοπεία και φροντίδα των τραυματιών. Μάνες, σύζυγοι, κόρες και αδερφές, ήταν οι αφανείς ήρωες, που συχνά θυσιάζονταν για τις οικογένειες τους και γίνονταν θύματα προσφυγιάς, σφαγιασμών, βιασμών και λάφυρα πολέμου.
Μαντώ Μαυρογένους, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, Δόμνα Βισβίζη, Ελισάβετ Υψηλάντη, Ρωξάνδρα Στούρτζα, Βασιλική Κονταξή, Μαριγώ Ζαραφοπούλου, όλες τους υπήρξαν εξέχουσες προσωπικότητες της Επανάστασης, άλλες με δράση στη Φιλική Εταιρεία και άλλες με πολύπλευρη υποστήριξη του αγώνα.
Άλλες γυναίκες υπήρξαν άξιες πολεμίστριες «Πως πολεμάει η Τζαβέλαινα σαν το άξιο παλικάρι» αναφέρει το δημοτικό τραγούδι. Και πράγματι, η Μόσχω Τζαβέλα και οι Σουλιώτισσες στη μάχη της Κιάφας, κατατρόπωσαν τους 3000 Αρβανίτες του Αλή Πασά. Πολλά είναι τα ονόματα των σπουδαίων γυναικών του Σουλίου. Λένω Μπότσαρη, Δέσπω Μπότση, Δέσπω Τζαβέλα, Χρυσούλα, Βασιλική και Αικατερίνη Μπότσαρη, Φωτεινή Τζαβέλα, Δέσπω Λιακατά είναι μόνο μερικές από τις γυναίκες που κάνανε το Σούλι ξακουστό στους αιώνες. Αυτές οι γυναίκες – ηρωίδες του Σουλίου έγιναν αιώνιο σύμβολο ελευθερίας και αυτοθυσίας, αφού «δεν ζούνε δίχως την ελευθερία» και γράψανε το τέλος τους στο Ζάλογγο, επιλέγοντας τον θάνατο από την υποδούλωση.
Οι γυναίκες της Τριπολιτσάς, παρούσες στις μεγάλες μάχες και οι γυναίκες της Δημητσάνας που κατασκεύαζαν μπαρουτόβολα. Οι πολύπαθες γυναίκες του Μεσολογγίου, που άντεξαν τα δεινά της Πολιορκίας τις κακουχίες, την πείνα και συμμετείχαν στην ηρωική Έξοδο. Οι γυναίκες της Χίου, που υπέστησαν τη μεγάλη σφαγή και οι γυναίκες της Νάουσας που θυσιάστηκαν για να μην γίνουν αιχμάλωτες. Η Κυρά – Φροσύνη και οι 17 γυναίκες που τις έπνιξαν με απόφαση του Αλή Πασά στη λίμνη των Ιωαννίνων. Σε κάθε σπιθαμή της σκλαβωμένης Ελλάδας από τον Οθωμανικό ζυγό, οι γυναίκες άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους, πόνεσαν και έζησαν τραγωδίες.
Η μάνα του κλέφτη, που έβλεπε το παιδί της θυσία στον αγώνα, σαν τη μάνα του Κλέφτη Κατσαντώνη που του ‘λέγε «Κάτσε Αντώνη μ’, κάτσε Αντώνη μ’», η γυναίκα του κλέφτη που δεν ήθελε να πέσει σκλάβα στα χέρια των Τούρκων «Σαράντα Τούρκοι την κρατούν κι εξήντα την ξιτάζουν κι ένα μικρό Τουρκόπουλο πολύ την ερωτούσε: -Λιάκαινα, δεν παντρεύεσαι, άντρα Τούρκο να πάρεις; -Κάλλιο να ιδώ το αίμα μου στη γης να κοκκινίσει, παρά να ιδώ τα μάτια μου Τούρκος να τα φιλήσει.» και τέλος το κορίτσι που ήθελε να γίνει κλεφτόπουλα και να πολεμήσει για την ελευθερία της πατρίδας «Ποιος είδε, γεια σ’ Αρκαδιανή, ποιος είδε την Αρκαδιανή; Αρκαδιανή καημένη, στα κλέφτικα ντυμένη.», όλες τους βιώσαν στιγμές πόνου και οδύνης και γίνανε διαχρονικά σύμβολα αντίστασης, προκειμένου να προστατέψουν τις οικογένειές του και να αγωνιστούν για την Ελλάδα.
Επώνυμες και ανώνυμες, μικρές και μεγάλες, από οποιαδήποτε κοινωνική τάξη και με οποιοδήποτε μορφωτικό επίπεδο, όλες τους αξίζουν την αναγνώριση και τον σεβασμό για τη μεγαλειώδη προσφορά τους στο έθνος μας, όλες τους αξίζουν να τις μνημονεύουμε και να τις τιμούμε. Μέσα στη φωτιά της Επανάστασης, ήταν η ψυχή του έθνους και αν μείνανε αθέατες και δεν πήραν τη δόξα που τους έπρεπε σε πολλές περιπτώσεις, η μνήμη τους θα καίει άσβεστη. Με το αίμα, το γάλα τους το μητρικό και το δάκρυ τους έγραψαν τη δική τους ιστορία και μας άφησαν βαριά κληρονομιά.
Οι ηρωικές τους μορφές συνεχίζουν και θα συνεχίζουν να μας εμπνέουν και να αποτελούν πρότυπα δύναμης και θάρρους για όλες εμάς τις σημερινές γυναίκες για να δώσουμε τους δικούς μας αγώνες στο σήμερα και στο αύριο!
Ευφροσύνη Κίτσιου
Ιστορικός – Φιλόλογος
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
