Στον αθέατο κόσμο του σκοτεινού διαδικτύου, όπου η ανωνυμία μοιάζει απόλυτη, η γλώσσα αναδεικνύεται ένα απρόσμενα ισχυρό εργαλείο. Κάθε λέξη, κάθε φράση, κάθε μικρή συνήθεια γραφής αφήνει πίσω της ένα ψηφιακό ίχνος. Λέξεις που φαίνονται ασήμαντες- ένας ασυνήθιστος χαιρετισμός, μια ιδιόμορφη σύνταξη- έχουν αποδειχθεί κρίσιμα εργαλεία για τους εγκληματολόγους-γλωσσολόγους, οι οποίοι χάρη σε αυτά καταφέρνουν να ταυτοποιούν ανώνυμους δράστες και να αποκαλύπτουν διεθνή δίκτυα παιδικής κακοποίησης.
Η ιστορία του Σάνον ΜακΚούλ αποδεικνύει ότι, ακόμη και στο σκοτεινό διαδίκτυο, οι λέξεις μπορούν να αποκαλύψουν όσα οι άνθρωποι προσπαθούν μανιωδώς να κρύψουν. Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, ο Σάνον ΜακΚούλ βρισκόταν πίσω από ένα από τα μεγαλύτερα φόρουμ παιδικής κακοποίησης στο σκοτεινό διαδίκτυο (dark web), το οποίο διαχειριζόταν για περίπου τρία χρόνια. Η πλατφόρμα αυτή ήταν ένας «ασφαλής» ψηφιακός χώρος για τους χρήστες, επιτρέποντάς τους να μοιράζονται υλικό και πληροφορίες. Το φόρουμ είχε περίπου 45.000 μέλη.
Τελικά, ο ΜακΚούλ βρέθηκε στο επίκεντρο μιας διεθνούς έρευνας με επικεφαλής την Taskforce Argos, μια εξειδικευμένη μονάδα της αστυνομίας του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία που ασχολείται με την εξάρθρωση διαδικτυακών δικτύων παιδικής κακοποίησης. Καθοριστικό σημείο για την πρόοδο της έρευνας – και, τελικά, για τη σύλληψη και καταδίκη του – αποτέλεσε ένα γλωσσικό εύρημα: η επίμονη χρήση ενός ασυνήθιστου χαιρετισμού, του «hiyas», την οποία εντόπισε ένας παρατηρητικός αστυνομικός.
Οι ερευνητές άρχισαν να αναζητούν αντίστοιχα γλωσσικά ίχνη στο κανονικό διαδίκτυο, δηλαδή σε ιστότοπους προσβάσιμους μέσω συνηθισμένων μηχανών αναζήτησης. Ήξεραν ήδη προς ποια κατεύθυνση να κινηθούν, καθώς ο ΜακΚούλ είχε μοιραστεί με τους υπόλοιπους χρήστες του φόρουμ ορισμένα προσωπικά του ενδιαφέροντα – όπως το μπάσκετ και τα κλασικά αυτοκίνητα – προσφέροντας άθελά του πολύτιμα σημεία για την έρευνα.
Ένας άνδρας εντοπίστηκε να χρησιμοποιεί τον ίδιο χαρακτηριστικό χαιρετισμό σε ένα φόρουμ για τετρακίνητα οχήματα. Ζούσε στην Αδελαΐδα και χρησιμοποιούσε ένα ψευδώνυμο παρόμοιο με αυτό του ανώνυμου διαχειριστή του επίμαχου φόρουμ. Ένας δεύτερος χρήστης, που επίσης χρησιμοποιούσε το «hiyas» ως αγαπημένο χαιρετισμό, εντοπίστηκε σε ένα φόρουμ για μπάσκετ.
Το συγκεκριμένο γλωσσικό στοιχείο αποδείχθηκε καθοριστικό για την ταυτοποίηση, τη σύλληψη και τελικά την καταδίκη του ΜακΚούλ. Μετά τη σύλληψή του, η Taskforce Argos ανέλαβε τον λογαριασμό του και συνέχισε να διαχειρίζεται το φόρουμ στο όνομά του για ακόμη έξι μήνες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι αρχές συνέλεξαν ζωτικής σημασίας πληροφορίες, οι οποίες επέτρεψαν την ποινική δίωξη εκατοντάδων δραστών και τη διάσωση τουλάχιστον 85 παιδιών.
Τι ακριβώς κάνουν οι εγκληματολόγοι-γλωσσολόγοι
Ένας εγκληματολόγος-γλωσσολόγος μπορεί να κληθεί να ταυτοποιήσει τον συγγραφέα ενός ανώνυμου απειλητικού μηνύματος, βασιζόμενος στα γλωσσικά του χαρακτηριστικά, ή μπορεί να βοηθήσει το δικαστήριο στην ερμηνεία της σημασίας μιας συγκεκριμένης λέξης ή φράσης. Αυτοί οι ειδικοί αναλύουν τη γλώσσα που χρησιμοποιείται σε αστυνομικές ανακρίσεις, δικαστικές διαδικασίες και περίπλοκα νομικά έγγραφα. Επισημαίνουν πιθανά εμπόδια στην κατανόηση, ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας. Χωρίς προσεκτική ανάλυση των γλωσσικών διεργασιών και των επικοινωνιακών αναγκών των πολιτών, οι νομικές διαδικασίες μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε σοβαρές δικαστικές πλάνες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του Τζιν Γκίμπσον, ο οποίος φυλακίστηκε άδικα για πέντε χρόνια στην Αυστραλία αφού τον συμβούλευσαν να δηλώσει ένοχος για ανθρωποκτονία. Ο Γκίμπσον είναι Αβορίγινας, με νοητική αναπηρία, για τον οποίο τα αγγλικά είναι η τρίτη γλώσσα. Η καταδίκη του ανετράπη όταν το Εφετείο διαπίστωσε ότι δεν είχε κατανοήσει τη δικαστική διαδικασία ούτε τις οδηγίες του μεταφραστή του.
Ωστόσο, όπως σημειώνει η Έμιλυ Τσιάνγκ, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Εγκληματολογικής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αστον στο Μπέρμινχαμ της Βρετανίας, σε άρθρο της στον ιστότοπο The Conversation, ένα από τα στοιχεία που την εντυπωσίασαν στα πρώτα στάδια της έρευνάς της, ήταν η σχεδόν πλήρης απουσία μελετών για τη γλώσσα που χρησιμοποιείται στην παιδική κακοποίηση και αποπλάνηση. Το θέμα είχε απασχολήσει εγκληματολόγους και ψυχολόγους, αλλά σπάνια γλωσσολόγους – παρότι η αποπλάνηση στο διαδίκτυο γίνεται σχεδόν αποκλειστικά μέσω της γλώσσας.
Ανωνυμία και σκοτεινό διαδίκτυο
Το σκοτεινό διαδίκτυο δημιουργήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ως εργαλείο μυστικής επικοινωνίας για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ. Πρόκειται για τμήμα του διαδικτύου μη καταχωρημένο σε μηχανές αναζήτησης, προσβάσιμο μόνο μέσω ειδικών προγραμμάτων περιήγησης όπως το Tor, που αποκρύπτουν την διεύθυνση IP του χρήστη. Αυτό επιτρέπει στους χρήστες να αλληλεπιδρούν σχεδόν ανώνυμα, καθιστώντας το ιδανικό χώρο για κρυφές συνομιλίες μεταξύ ατόμων με κοινά αποκλίνοντα ενδιαφέροντα. Ωστόσο, αυτά δεν είναι απαραίτητα εγκληματικά, όπως για παράδειγμα, η καταγγελία υποθέσεων δημοσίου συμφέροντος (whistleblowing) ή η πολιτική έκφραση σε χώρες χωρίς ελευθερία λόγου.
Ωστόσο, το σκοτεινό διαδίκτυο έχει γίνει σχεδόν συνώνυμο με ειδεχθή εγκλήματα, όπως παιδική κακοποίηση, απάτη, καθώς και διακίνηση ναρκωτικών, όπλων και ανθρώπων. Ο αγώνας κατά του εγκλήματος εκεί, επικεντρώνεται αναπόφευκτα στην ανωνυμία. Όταν όλα τα στοιχεία ταυτότητας – ονόματα, εικόνες, φωνές – εξαφανίζονται, το μόνο που απομένει είναι η γλώσσα, η οποία, αναπόφευκτα, αποκαλύπτει την ταυτότητα αυτού που τη χρησιμοποιεί. Με κάθε συνειδητή ή ασυνείδητη επιλογή — από τους ήχους και τις λέξεις μέχρι τις φράσεις, τις απόψεις και το ύφος της επικοινωνίας μας — αφήνουμε πίσω μας ίχνη της ταυτότητάς μας. Ακόμη κι όταν προσπαθούμε να παρουσιάσουμε μια διαφορετική εικόνα, η γλώσσα συχνά μας προδίδει.
Ταυτόχρονα, η γλώσσα είναι το βασικό εργαλείο με το οποίο διαπράττονται πολλά εγκλήματα στο σκοτεινό διαδίκτυο: μέσα από γραπτές συνομιλίες σχεδιάζονται παράνομες ενέργειες, ανταλλάσσονται οδηγίες, κλείνονται συμφωνίες και συντονίζονται παράνομες δραστηριότητες. Για τους γλωσσολόγους, αυτά τα μηνύματα αποτελούν μια πολύτιμη δεξαμενή δεδομένων.
Όταν η γλώσσα αποκαλύπτει τον δράστη: Η περίπτωση Φάλντερ
Χαρακτηριστικό παράδειγμα γλωσσικού προφάιλινγκ είναι η υπόθεση του Μάθιου Φάλντερ, ο οποίος το 2018 παραδέχθηκε την ενοχή του σε 137 κατηγορίες που σχετίζονται με σεξουαλική εκμετάλλευση, κακοποίηση και εκβιασμό παιδιών. Στο πλαίσιο της διεθνούς έρευνας, η αστυνομία στράφηκε στους Τιμ Γκραντ και Τζακ Γκριβ, δύο από τους κορυφαίους ειδικούς παγκοσμίως στην αναγνώριση άγνωστων ή αμφισβητούμενων συγγραφέων και ομιλητών μέσα από τη γλώσσα τους. Στην υπόθεση ΜακΚούλ, το ζητούμενο ήταν να εντοπιστεί ο συγγραφέας ενός συγκεκριμένου κειμένου, ενώ στην περίπτωση του Φάλντερ, ο στόχος ήταν η σκιαγράφηση του προφίλ του ατόμου που κρυβόταν πίσω από το κείμενο.
Οι δυο ειδικοί διάβασαν τις αναρτήσεις του Φάλντερ στα φόρουμ και τα email του, αναζητώντας γλωσσικές ενδείξεις. Κατάφεραν να συνδέσουν τα κρυπτογραφημένα email με τα φόρουμ μέσω ασυνήθιστων φράσεων που εμφανίζονταν και στα δύο, όπως «there are always the odd exception» (υπάρχουν πάντα λίγες εξαιρέσεις).
Στη συνέχεια εντόπισαν γλωσσικά στοιχεία με δημογραφική αξία, όπως τη διαδοχική χρήση των όρων «dish-soap» και «washing-up liquid» (αμερικανική και βρετανική αγγλική αντίστοιχα για το απορρυπαντικό πιάτων) στην ίδια παράγραφο. Το θεώρησαν είτε ένδειξη αμερικανικής επιρροής σε έναν βρετανόφωνο χρήστη, είτε προσπάθεια σκόπιμης απόκρυψης της γλωσσικής του προέλευσης. Τελικά, κατέληξαν σε ένα προφίλ που περιέγραφε έναν μορφωμένο, ομιλητή βρετανικών αγγλικών, άνδρα μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτό, συνέβαλε καθοριστικά στην ταυτοποίηση και σύλληψη του Φάλντερ.
Ακόμη και τα φόρουμ παιδικής κακοποίησης διέπονται από κανόνες
Η έρευνα έδειξε τις γλωσσικές στρατηγικές με τις οποίες νέοι χρήστες προσπαθούν να ενταχθούν σε τέτοιου είδους κοινότητες: δηλώνουν ότι είναι καινούριοι στο φόρουμ, υπόσχονται ότι θα προσφέρουν υλικό και κάνουν αναφορές στη γνώση των κανόνων της κοινότητας.
Σε ανάλυση ενός ιστότοπου ανταλλαγής υλικού παιδικής κακοποίησης, η ερευνήτρια διαπίστωσε ότι το 25% των συνομιλιών δεν αφορούσε το παράνομο περιεχόμενο, αλλά την καλλιέργεια δεσμών. Αυτό δείχνει τη σημασία της κοινωνικής συνοχής ακόμη και σε ομάδες με τόσο αποτρόπαιο σκοπό.
Ίσως εκπλήσσει το γεγονός ότι στο σκοτεινό διαδίκτυο οι κανόνες παίζουν καθοριστικό ρόλο. Όπως και στα νόμιμα διαδικτυακά φόρουμ, τα εγκληματικά φόρουμ λειτουργούν με «κανόνες κοινότητας» που επιβάλλουν οι συντονιστές. Στο περιβάλλον της διαδικτυακής απάτης- και ακόμη περισσότερο της παιδικής κακοποίησης- οι κανόνες δεν καθορίζουν μόνο τη συμπεριφορά, αλλά είναι απαραίτητοι για την ίδια την επιβίωση της κοινότητας.
Οι κανόνες που αφορούν την ασφάλεια των χρηστών και του ιστοτόπου δείχνουν πόσο συνειδητοποιημένοι είναι απέναντι στον κίνδυνο διείσδυσης από τις αρχές. Η απαγόρευση αποκάλυψης προσωπικών πληροφοριών είναι καθολική και κρίσιμη για τη μακροζωία αυτών των ομάδων.
Παρά την ανωνυμία που προσφέρει το σκοτεινό διαδίκτυο, η γλώσσα συνεχίζει να προδίδει εκείνους που πιστεύουν ότι μπορούν να ξεφύγουν. Και για τους ερευνητές που την αναλύουν, κάθε λέξη μπορεί να είναι το νήμα που ξετυλίγει ένα ολόκληρο εγκληματικό δίκτυο.
Διαβάστε επίσης: «Σκοτεινό διαδίκτυο»: Εγκλήματα σε ζωντανή μετάδοση.
ΠΗΓΗ: The Conversation
www.ertnews.gr
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
