Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2024, που διεξήχθησαν από τις 6 έως τις 9 Ιουνίου, ήταν μια καθοριστική στιγμή για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αντικατοπτρίζοντας τόσο τη συνέχεια όσο και σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό τοπίο.
Του Γιώργου Συριόπουλου
Ένα χρόνο αργότερα, οι επιπτώσεις τους συνεχίζουν να διαμορφώνουν τις πολιτικές της ΕΕ, τις εσωτερικές δυναμικές και τη διεθνή θέση της. Από την άνοδο των λαϊκιστικών και ακροδεξιών κομμάτων έως τις προκλήσεις για την εφαρμογή φιλόδοξων κλιματικών στόχων και την πλοήγηση σε γεωπολιτικές εντάσεις, ο τελευταίος χρόνος υπήρξε μια δοκιμασία για την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ένα κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο
Οι ευρωεκλογές του 2024 κατέγραψαν σημαντική αύξηση της υποστήριξης προς τα ακροδεξιά και ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, ιδιαίτερα στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Ουγγαρία.
Στη Γαλλία, ο “Εθνικός Συναγερμός” της Μαρίν Λε Πεν εξασφάλισε 29 έδρες στην Ευρωβουλή, εκμεταλλευόμενος τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων για ζητήματα όπως η μετανάστευση, η μεγάλη αύξηση του κόστους ζωής και η αντιληπτή γραφειοκρατική υπερβολή από τις Βρυξέλλες. Αυτή η τάση αντικατοπτρίστηκε στην Ιταλία με τους “Αδελφούς της Ιταλίας” (8 έδρες) της Τζόρτζια Μελόνι και στην Ουγγαρία με το “Φιντές” (11 έδρες) του Βίκτορ Ορμπάν, που ενίσχυσαν την επιρροή τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με την πολιτική Ομάδα “Πατριώτες για την Ευρώπη”, στην οποία μετέχει και η Ελληνίδα, Αφροδίτη Λατινοπούλου.
Οι κεντρώες, φιλοευρωπαϊκές ομάδες, όπως το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες (S&D), το “Renew Europe” και οι “Πράσινοι”, διατήρησαν την πλειοψηφία, αλλά η κυριαρχία τους αμφισβητήθηκε από την αυξανόμενη επιρροή των “Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών” (ECR), στην οποία μετέχει η “Ελληνική Λύση” και της ομάδας “Ευρώπη των Κυριάρχων Εθνών” (ESN). Αυτός ο κατακερματισμός περιέπλεξε τη δημιουργία συμμαχιών, επιβραδύνοντας τη νομοθετική διαδικασία σε κρίσιμα ζητήματα όπως η μεταναστευτική πολιτική και οι εμπορικές συμφωνίες.
Πρόοδος και αδιέξοδα
Ένα χρόνο μετά, οι προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – κλιματική δράση, ψηφιακός μετασχηματισμός και οικονομική ανάκαμψη – έχουν παρουσιάσει μικτά αποτελέσματα. Η “Πράσινη Συμφωνία” της ΕΕ, βασικός πυλώνας της ατζέντας της Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν, αντιμετώπισε αντιστάσεις από ακροδεξιές ομάδες που υποστηρίζουν βραδύτερες μεταβάσεις για την προστασία των εθνικών βιομηχανιών. Παρότι, τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχουν επεκταθεί, οι συζητήσεις για τους δασμούς άνθρακα και τις επιδοτήσεις της γεωργίας έχουν ενταθεί, με τις διαμαρτυρίες των αγροτών σε χώρες όπως η Ολλανδία (όπου πριν λίγες ημέρες κατέρρευσε ο κυβερνητικός συνασπισμός) και η Πολωνία (όπου πρόσφατα εξελέγη ένα εθνικιστής Πρόεδρος) να αναδεικνύουν τις συγκρούσεις μεταξύ περιβαλλοντικών στόχων και οικονομικών πραγματικότητας.
Στο μεταναστευτικό, οι εκλογές του 2024 ενίσχυσαν τις εκκλήσεις για αυστηρότερο έλεγχο των συνόρων, ιδιαίτερα από ακροδεξιά κόμματα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δυσκολεύτηκε να αναμορφώσει τον Κανονισμό του Δουβλίνου, με τις νότιες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, να πιέζουν για μεγαλύτερη κατανομή των βαρών, ενώ άλλες αντιτίθενται σε υποχρεωτικές ποσοστώσεις. Αυτό το αδιέξοδο έχει τροφοδοτήσει τη δυσαρέσκεια του κόσμου, καθώς η παράνομη μετανάστευση παραμένει διχαστικό ζήτημα. Εξάλλου, ο νέος μηχανισμός γαι τη Μετανάστευση και το Άσυλο δεν φαίνεται να μπορεί να εφαρμοστεί πριν από το β’ εξάμηνο του 2026.
Γεωπολιτικά, η ΕΕ επιδίωξε να ενισχύσει τη στρατηγική της αυτονομία εν μέσω συνεχιζόμενων συγκρούσεων, όπως η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο “πόλεμος των δασμών” με τις ΗΠΑ και οι εντάσεις με την Κίνα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που εκλέχθηκε το 2024 υποστήριξε κυρώσεις και στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, αλλά οι συζητήσεις για τη διαφοροποίηση της ενέργειας και τις αμυντικές δαπάνες αποκαλύπτουν διαρκείς διαιρέσεις. Οι ανατολικές χώρες υποστηρίζουν ισχυρότερα μέτρα ασφαλείας, ενώ ορισμένες δυτικές προτιμούν τη δημοσιονομική εγκράτεια. Οι πρόσφατες δηλώσεις για εγκατάλειψη των φειδωλών πολιτικών από τους “frugals”, ακόμη παραμένουν… δηλώσεις.
Δημόσιο αίσθημα και εμπιστοσύνη στην ΕΕ
Ένα χρόνο μετά τις εκλογές, το δημόσιο αίσθημα προς την ΕΕ παραμένει πολωμένο. Η συμμετοχή το 2024 ήταν περίπου 50%, ελαφρώς αυξημένη από το 2019, υποδηλώνοντας μέτρια δέσμευση αλλά και συνεχιζόμενη απάθεια μεταξύ των ψηφοφόρων. Οι ευρωσκεπτικιστικές αφηγήσεις, ενισχυμένες από τα κοινωνικά δίκτυα και τις λαϊκιστικές εκστρατείες, έχουν κερδίσει έδαφος, ιδιαίτερα μεταξύ νεότερων ψηφοφόρων που είναι απογοητευμένοι από την οικονομική ανισότητα και μεγαλύτερων ψηφοφόρων που ανησυχούν για την πολιτισμική ταυτότητα.
Παρόλα αυτά, το φιλοευρωπαϊκό αίσθημα είναι ισχυρό σε πολλά κράτη-μέλη. Ο ρόλος της ΕΕ στη διασφάλιση κονδυλίων ανάκαμψης από την περίοδος της πανδημίας του COVID-19 και στον συντονισμό της διανομής εμβολίων ενίσχυσε την εμπιστοσύνη σε ορισμένα κράτη-μέλη.
Ωστόσο, η αντίληψη πως οι Βρυξέλλες είναι αποκομμένες από τις τοπικές ανησυχίες – είτε στην αγροτική Γαλλία είτε στη βιομηχανική Πολωνία είτε στην ακριβή Ελλάδα – συνεχίζει να αμφισβητεί τη νομιμοποίηση της ΕΕ ως ικανού διαμορφωτή ενιαίας ευρωπαϊκής φωνής. Η ικανότητα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να ανταποκριθεί σε αυτά τα «παράπονα» θα είναι καθοριστική για τη διατήρηση της δημόσιας υποστήριξης των ευρωπαϊκών πολιτικών.
Με το βλέμμα στο μέλλον
Καθώς η ΕΕ πλοηγείται στη μετά το 2024 πορεία της, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιμετωπίζει μια λεπτή ισορροπία. Πρέπει να συμφιλιώσει αντικρουόμενα οράματα για την Ευρώπη – ομοσπονδιακό έναντι εθνικιστικού, πράσινο έναντι βιομηχανικού – ενώ αντιμετωπίζει εξωτερικές πιέσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση και η γεωπολιτική αστάθεια. Η άνοδος των ακροδεξιών φωνών αποδίδει επείγοντα χαρακτήρα σε αυτές τις συζητήσεις, αναγκάζοντας τις κεντρώες ομάδες να οξύνουν το μήνυμα και τις πολιτικές τους.
Η ικανότητα της Ευρωβουλής να γεφυρώσει τα χάσματα και να προσφέρει απτά αποτελέσματα θα καθορίσει αν μπορεί να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη και να χαράξει μια συνεκτική πορεία προς τα εμπρός. Προσώρας, όμως, οι περισσότεροι ευρωβουλευτές κάνουν εθνική πολιτική σε διεθνές φόρουμ, με περιορισμένο ακροατήριο.
Οι ευρωειδήσεις “δεν πουλάνε”. Ο περισσότερος κόσμος θεωρεί πως οι ευρωβουλευτές του, εξελέγησαν ευνοούμενοι από την δημοσιότητα και υπάρχουν για να περνάνε καλά! Σε αυτή την αντίληψη συντελούν και οι λάθος πολώσεις, με επίκεντρο εθνικά ζητήματα που συμπίπτουν με τη χρονική συγκυρία των ευρωεκλογών.
Έτσι, αντί να τίθεται ως κριτήριο επιλογής αντιπροσώπων στην Ευρωβουλή, λόγου χάριν, η θέση τους για το “βέτο” ή την κατεύθυνση προς την οποία θα πρέπει ή όχι να αλλάξει η Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενόψει της διεύρυνσης ο δημόσιος διάλογος μπορεί να εστιάζει σε ένα τοπικής εμβέλειας ζήτημα που απλά κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα του Τύπου, λίγο πριν από τις ευρωεκλογές. Και μετά. Πολύ μετά… όλοι θυμούνται να σχολιάσουν για το “δημοκρατικό έλλειμμα”, την ουσιαστική άγνοια της ευρωατζέντας κλπ κλπ.
Το δύσκολο έργο των ευρωβουλευτών
Οι ευρωβουλευτές καλούνται να επιτελέσουν έναν πολύπλοκο και απαιτητικό ρόλο, αντιπροσωπεύοντας τα συμφέροντα 27 κρατών-μελών σε μια Ένωση που χαρακτηρίζεται από ποικιλία πολιτισμών, γλωσσών και προτεραιοτήτων.
Το έργο τους, παρότι είναι κρίσιμο για τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, συνεπάγεται υψηλό κόστος για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, εγείρει ερωτήματα για το δημοκρατικό έλλειμμα και απαιτεί έντονη προσήλωση, ενώ όσοι δεν ανήκουν σε πολιτικές ομάδες αντιμετωπίζουν πρόσθετες προκλήσεις.
Από οικονομικής απόψεως οι ευρωβουλευτές επιβαρύνουν σημαντικά τον προϋπολογισμό της ΕΕ, με το κόστος λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να ανέρχεται σε περίπου 2 δισ. ευρώ ετησίως (βάσει εκτιμήσεων του 2023).
Κάθε ευρωβουλευτής λαμβάνει μηνιαίο μισθό περίπου 9.000 ευρώ (μετά από φόρους), συν 350 ευρώ ημερησίως εφόσον υπογράφει την παρουσία του σε διάφορες επιτροπές, πλέον επιδομάτων για έξοδα γραφείου, ταξίδια και προσωπικό, που μπορεί να φτάνουν τα 60.000 ευρώ το μήνα. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλύπτει έξοδα για συνεδριάσεις σε Βρυξέλλες και Στρασβούργο, με το κόστος μετακινήσεων να έχει δεχθεί κριτική ως υπερβολικό. Για παράδειγμα, η μηνιαία μετακίνηση στο Στρασβούργο εκτιμάται ότι κοστίζει έως και 200 εκατ. ευρώ ετησίως. Αυτό το υψηλό κόστος προκαλεί συχνά αντιδράσεις, καθώς οι πολίτες αναρωτιούνται αν η αξία του έργου των ευρωβουλευτών δικαιολογεί την οικονομική επιβάρυνση, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής πίεσης.
Η αλήθεια είναι ότι η Δημοκρατία στην Ευρώπη κοστίζει και δεν μπορεί να κοστίζει φθηνότερα, αν δεν θέλουμε να καθοδηγείται από λομπίστες και ιδιοτελή συμφέροντα.
Το πάγιο… δημοκρατικό έλλειμμα
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αν και το μόνο άμεσα αιρετό όργανο της ΕΕ από τους Ευρωπαίους πολίτες, αντιμετωπίζει κριτική για δημοκρατικό έλλειμμα. Η συμμετοχή στις ευρωεκλογές παραμένει χαμηλή (50,66% το 2024), υποδεικνύοντας αποστασιοποίηση των πολιτών. Οι ευρωβουλευτές καλούνται να γεφυρώσουν αυτό το χάσμα, αλλά οι Συνθήκες δεν το επιτρέπουν. Η Ευρωβουλή είναι το μόνο νομοθετικό σώμα παγκοσμίως, στο οποίο οι βουλευτές ψηφίζουν νόμους που προτείνονται από ένα άλλο σώμα (την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και δεν μπορούν να καταθέσουν δικές τους νομοθετικές προτάσεις. Οι μεγάλες “μάχες” δίνονται με τροπολογίες ή διαφήμιση ερωτήσεων – χωρίς πολλές φορές να διαφημίζονται εξίσου και οι απαντήσεις.
Ωστόσο, παρά τις προκλήσεις, οι ευρωβουλευτές επιδεικνύουν σημαντική αφοσίωση. Το έργο τους περιλαμβάνει τη συμμετοχή σε επιτροπές, τη σύνταξη εκθέσεων, την υποβολή τροπολογιών και τη διαπραγμάτευση νομοθεσιών για θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση και η οικονομία.
Η καθημερινότητά τους απαιτεί πολύωρες συνεδριάσεις, ταξίδια μεταξύ Βρυξελλών και Στρασβούργου, και συνεχή επικοινωνία με εθνικές κυβερνήσεις και πολίτες. Ορισμένοι, μάλιστα, επενδύουν σημαντικό χρόνο και προσπάθεια για να επηρεάσουν την ευρωπαϊκή ατζέντα, ισορροπώντας εθνικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα.
Στη σημερινή σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μετέχουν 732 ευρωβουλευτές από τα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτοί είναι διασπαρμένοι σε 7 Κοινοβουλευτικές Ομάδες ή δρουν ανεξάρτητα ως Μη Εγγεγραμμένοι (NI).
Αλλά, οι ευρωβουλευτές που δεν ανήκουν σε πολιτικές ομάδες (Non-Inscrits, NI), αντιμετωπίζουν σημαντικά μειονεκτήματα, όπως ότι:
- δεν συμμετέχουν σε διαπραγματεύσεις για νομοθεσίες ή κατανομές αξιωμάτων, καθώς οι πολιτικές ομάδες ελέγχουν την κατανομή ρόλων όπως πρόεδροι επιτροπών ή εισηγητές,
- έχουν μικρότερη πρόσβαση σε κοινοβουλευτικούς πόρους, όπως προσωπικό ή χρηματοδότηση για έρευνα, περιορίζοντας την ικανότητά τους να συντάσσουν εκθέσεις ή τροπολογίες,
- δεν μπορούν να αναλάβουν ηγετικούς ρόλους, όπως συντονιστές επιτροπών, κάτι που μειώνει την ορατότητά τους,
- η απομόνωσή τους από τις κοινοβουλευτικές ομάδες δυσκολεύει τη δημιουργία συμμαχιών, μειώνοντας την ικανότητά τους να επηρεάσουν ψηφοφορίες ή να προωθήσουν προτάσεις.
Έτσι, περιορίζονται σε καταγγελτικές ομιλίες ή ερωτήσεις, με ελάχιστη δυνατότητα να επηρεάσουν την τελική νομοθεσία.
Οι Έλληνες ευρωβουλευτές
Η Ελλάδα εξέλεξε 21 ευρωβουλευτές το 2024, τέσσερις εκ των οποίων δρουν ως Μη Εγγεγραμμένοι σε πολιτικές ομάδες.
Οι 7 Ευρωβουλευτές της Νέας Δημοκρατίας ανήκουν στο EPP, τα 3 μέλη του ΠΑΣΟΚ/ ΚΙΝΑΛ στο S&D, τα 4 μέλη του ΣΥΡΙΖΑ /ΠΣ στην GUE/NGL, τα 2 μέλη της Ελληνικής Λύσης στο ECR, ενώ το 1 μέλος από τη “Φωνή Λογικής” ανήκει στο PfE. Οι ευρωβουλευτές από το ΚΚΕ, τη ΝΙΚΗ και την “Πλεύση Ελευθερίας” παραμένουν Μη Εγγεγραμμένοι.
Ορισμένοι ευρωβουλευτές έχουν αναλάβει σημαντικά αξιώματα, όπως o η Ελίζα Βόζεμπεργκ-Βρυωνίδα, ως Πρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού, ο Γιάννης Μανιάτης, ως Αντιπρόεδρος της Ομάδας των Σοσιαλιστών & Δημοκρατών, ο Κώστας Αρβανίτης ως Αντιπρόεδρος στην Κ.Ο. GUE/NGL, ο Εμμανοήλ Φράγκος ως μέλους του Προεδρείου της Κ.Ο. ECR και τέταρτος Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Δημόσιας Υγείας, η Αφροδίτη Λατινοπούλου ως μέλος του Προεδρίου της Κ.Ο. PfE, ο Φρέντης Μπελέρης ως Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Υποθέσεων Περιφερειών, η Έλενα Κουντουρά, ως τρίτη Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού. Αρκετοί άλλοι έχουν εκλεγεί σε κοινοβουλευτικές αντιπροσωπείες ως μέλη του Προεδρείου.
Οι ευρωβουλευτές δεν “βαθμολογούνται” για την δραστηριότητά τους. Μόνοι κριτές του έργου τους είναι οι ψηφοφόροι, έναντι των οποίων οφείλουν να λογοδοτούν – όπως άλλωστε κάθε αιρετός.
www.ertnews.gr
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
