* της Νατάσας Οικονόμου
Ο υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Γιάννης Κεφαλογιάννης, σε πρόσφατη ομιλία του, στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, περιγράφοντας τον σχεδιασμό της κυβέρνησης για την ανάδειξη της Ελλάδας σε διεθνή κόμβο διαμεταφοράς, αφού αναφέρθηκε στη δημιουργία τριών ολοκληρωμένων εμπορευματικών κέντρων στην Ελλάδα (στην Αττική, τα Θριάσιο Ι και ΙΙ, και στη Θεσσαλονίκη, στο πρώην στρατόπεδο Γκόνου), ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση είναι έτοιμη να εκπονήσει μελέτη σκοπιμότητας για τη δημιουργία ενός τρίτου κέντρου εφοδιαστικής στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, στη Λάρισα, στις εγκαταστάσεις της πρώην Βιομηχανίας Ζάχαρης, ανατρέποντας, στην ουσία, τον υφιστάμενο –στο Περιφερειακό Χωροταξικό Θεσσαλίας– σχεδιασμό για τη δημιουργία του Εμπορευματικού στην περιοχή του Βελεστίνου. Και, δυστυχώς, για ένα ζήτημα στρατηγικής σημασίας για τη θέση του Βόλου στο εθνικό σύστημα μεταφορών, δεν υπήρξε μέχρι τώρα καμία αντίδραση από κανέναν θεσμικό φορέα. Μια προοπτική, που καλλιεργείται συστηματικά από το 2016 και που, αν «πάρει σάρκα και οστά», θα αποτελέσει μείζων αναπτυξιακή ήττα για την περιοχή μας, δείχνει να μη συγκινεί κανέναν αρμόδιο και κανέναν άμεσα ενδιαφερόμενο.
Να θυμίσουμε σύντομα την ιστορία του θέματος. Στις 02.02.2016, ο τότε πρόεδρος της ΓΑΙΟΣΕ είχε αποκαλύψει σε εφημερίδα της Λάρισας, για πρώτη φορά, τον σχεδιασμό για δημιουργία χερσαίου Εμπορευματικού Κέντρου στη Λάρισα (Γυρτώνη) για αγροτικά και όχι μόνο προϊόντα. Τρεις μόλις μέρες μετά, στις 05.02.2016, η τότε δημοτική μας παράταξη, «Επιλογή Ευθύνης-Πάμε Μπροστά», προσπάθησε να «κρούσει το καμπανάκι» και να ενεργοποιήσει τους φορείς, αντιδρώντας με ανακοίνωσή μας στην προοπτική να εγκαταλειφθεί η θέση του Βελεστίνου και υπογραμμίζοντας ότι είναι αδιανόητο στην εποχή μας ο κάθε δημόσιος φορέας να αυτοσχεδιάζει για τόσο σοβαρά θέματα, ερήμην του εθνικού και περιφερειακού σχεδιασμού. Αλλά κανείς δεν έδωσε σημασία. Στις 04.07.2017, με νέα ανακοίνωση, ανακινήσαμε, για δεύτερη φορά, το θέμα, με αφορμή τότε δημοσιεύματα που αναφέρονταν στις προθέσεις του αρμόδιου υπουργείου και της ΓΑΙΟΣΕ για την παραχώρηση, μέσω διαγωνισμών, τριών εμπορευματικών κέντρων, μεταξύ αυτών και στη Λάρισα (σε έκταση της ΓΑΙΟΣΕ, στη Γυρτώνη, προϋπολογισμού, μάλιστα, 100 εκατ. ευρώ, σε συνεργασία με τον Δήμο Λαρισαίων), χωρίς να γίνεται καμία αναφορά στον Βόλο. Αυτή τη φορά υπήρξαν αντιδράσεις. Αντιδράσεις, όμως, «άσφαιρες» και αξιολύπητες. Η δημοτική αρχή Βόλου, ενοχλημένη για την αποκάλυψη της άγνοιας και της αδιαφορίας της, τα έβαλε όχι με αυτούς που αγνοούσαν τον Βόλο, αλλά με εμάς που είχαμε αναδείξει το θέμα. Κι άλλοι, επικαλούμενοι ο καθένας διάφορες θλιβερές δικαιολογίες, προσπάθησαν να το κουκουλώσουν και να παραμυθιάσουν τους πολίτες, υποστηρίζοντας ότι δήθεν δεν είχε εγκαταλειφθεί ο σχεδιασμός για τη Μαγνησία, ότι θα γινόταν άλλο Κέντρο στη Λάρισα και άλλο στο Βόλο, ότι δεν είχε να κάνει «με την κατσίκα του γείτονα», ότι όσοι ανακινούσαν το θέμα είχαν προεκλογικές σκοπιμότητες ή ότι η υπόθεση είχε χαθεί οριστικά για τον Βόλο και ότι οι ίδιοι το ήξεραν (προφανώς το είχαν κρατήσει για τον εαυτό τους) ή ότι δεν είχε αποφασιστεί ακόμη τίποτα, ότι ήταν «στα χαρτιά» το Κέντρο στο Βελεστίνο, γιατί δεν είχε εγκριθεί ακόμα το Ρυθμιστικό (άλλαξε η νομοθεσία στη συνέχεια και ματαιώθηκε), ότι δεν έδιναν βάση σε δημοσιεύματα και περίμεναν επίσημες αποφάσεις, ότι έπρεπε να διερευνηθεί αν υπήρχαν χρήματα.
Σαν να μη γνώριζαν όλοι τους ότι είναι ήδη καθορισμένο από το Περιφερειακό Χωροταξικό του 2003 πού πρέπει να γίνει το Εμπορευματικό Θεσσαλίας και γιατί πρέπει να γίνει στην επιλεγείσα θέση. Και σαν να μη γνώριζαν ότι και στην Αναθεώρηση του Χωροταξικού του 2014 επιβεβαιώνεται ο υφιστάμενος σχεδιασμός. Η τότε, όμως, αλλά δυστυχώς και συνεχιζόμενη, αδιαφορία και αδράνεια «έστρωσε το χαλί» για τις πρόσφατες ανακοινώσεις του υφυπουργού. Τι να κάνει ο άνθρωπος, προφανώς αυτές τις εισηγήσεις δέχτηκε, αυτόν το σχεδιασμό ακολούθησε… Άλλωστε, μάλλον ήξερε ότι ο Βόλος εύκολα θα δεχθεί ένα ακόμη παραμύθιασμα…
Θα πρέπει, ωστόσο, να γίνει κατανοητό ότι το θέμα δεν έχει να κάνει με ένα στείρο τοπικιστικό πνεύμα, ούτε με το αν θα ικανοποιηθούν οι Μαγνησιώτες ή οι Λαρισαίοι, ούτε με το ποιων οι ψήφοι είναι περισσότερες. Πρόκειται για ένα αναπτυξιακό θέμα καθοριστικής σημασίας για όλη τη Θεσσαλία και ως τέτοιο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από τους αρμόδιους φορείς.
Για να βάζουμε, λοιπόν, τα πράγματα στη θέση τους:
- Τα Εμπορευματικά Κέντρα δημιουργούνται σε περιοχές όπου μπορούν να λειτουργήσουν συνδυασμένες μεταφορές, δηλαδή λιμάνι – σιδηρόδρομος – αεροδρόμιο κ.ά. Καινοφανής τουλάχιστον η σύλληψη να δημιουργηθεί στη Θεσσαλία χερσαίο Εμπορευματικό Κέντρο –το μοναδικό χερσαίο (δηλ. χωρίς απευθείας σύνδεση με λιμάνι) στην Ελλάδα (!)– σε μεγάλη απόσταση από το λιμάνι του Βόλου. Προς επίρρωση αυτού, και ο υφυπουργός στην ομιλία του επισήμανε χαρακτηριστικά ως «μοναδικά πλεονεκτήματα» για τα άλλα Εμπορευματικά, για μεν της Αττικής τη γειτνίασή τους με το λιμάνι του Πειραιά, για δε της Θεσσαλονίκης ότι είναι 8 χλμ. μακριά από το λιμάνι της. Σε άλλο, δε, σημείο της ομιλίας του αναγνωρίζει τη σημασία του λιμένος Βόλου, αναφέροντας: «Ταυτόχρονα σχεδιάζονται νέα έργα αφενός για τη διασύνδεση του σιδηροδρομικού δικτύου με όλους τους κύριους λιμένες εμπορευματικών μεταφορών, όπως η Θεσσαλονίκη, ο Βόλος και η Καβάλα, …».
- Τα Εμπορευματικά Κέντρα, επειδή πρόκειται για μεγάλης εμβέλειας επενδύσεις, προβλέπονται στα Χωροταξικά σχέδια των Περιφερειών (Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, όπως λέγονται επίσημα). Τα Χωροταξικά είναι τα αναπτυξιακά εργαλεία των περιφερειών της χώρας, με στόχο τη συνολική, ισόρροπη, συμπληρωματική ανάπτυξη καθεμιάς και λειτουργούν ως κατευθυντήρια πλαίσια στα ρυθμιστικά σχέδια και σε όλα τα κατώτερα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού (ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ κ.ά.), για τη συνεκτική διαχείριση του χώρου. Στο Περιφερειακό Χωροταξικό Θεσσαλίας του 2003 –αυτό που «έκαναν γαργάρα» οι αρμόδιοι φορείς–, στο άρθρο 3, προβλέπεται η δημιουργία «Εμπορευματικού Κέντρου Θεσσαλίας» στον άξονα ανάπτυξης Λάρισας – Βόλου και εμπορευματικών κόμβων στην Καρδίτσα και τα Τρίκαλα.
- Συνακόλουθα, όλες οι συζητήσεις στο παρελθόν συνέκλιναν στη δημιουργία του στην περιοχή του Βελεστίνου ως καταλληλότερης θέσης, γιατί συγκεντρώνει μοναδικά συγκριτικά πλεονεκτήματα: είναι στον άξονα του δυναμικού διπόλου Βόλου – Λάρισας, σε επαφή με το διευρωπαϊκό οδικό δίκτυο, σε επαφή με τη σιδηροδρομική γραμμή, της οποίας προχωρά η ηλεκτροκίνηση, σε πολύ κοντινή απόσταση με το λιμάνι του Βόλου, το αεροδρόμιο της Ν. Αγχιάλου, τις δύο ΒΙΠΕ και το ΒΙΟΠΑ.
- Τα Περιφερειακά Πλαίσια έχουν ορίζοντα 15ετίας. Μπορεί, λοιπόν, να αλλάξει ένας σχεδιασμός, αν δεν υλοποιήθηκε, αλλά θα πρέπει να αιτιολογηθεί πειστικά η αλλαγή του και να αναλυθούν τα κριτήρια της νέας επιλογής. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, στην Αναθεώρηση του Χωροταξικού το 2014 –το αρμόδιο υπουργείο και η Περιφέρεια Θεσσαλίας, αλήθεια, δεν το γνωρίζουν;– επιβεβαιώνεται πλήρως ο υφιστάμενος σχεδιασμός, αφού όχι μόνο προβλέπεται ρητά η δημιουργία του «Εμπορευματικού Κέντρου Θεσσαλίας» στην περιοχή του Βελεστίνου, αλλά και επισημαίνονται οι προοπτικές να εξελιχθεί σε Εθνικής εμβέλειας (βλ. ΦΑΣΗ Β΄ – ΣΤΑΔΙΟ Β.1 κεφ. Β. 1.1.γ.6.5).
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, έχουν εικόνα των δεδομένων, διαβάζουν τα επίσημα κείμενα σχεδιασμού οι αρμόδιοι στα υπουργεία και τους δημόσιους φορείς, πριν σχεδιάσουν; Ισχύει ή όχι το Περιφερειακό Χωροταξικό Θεσσαλίας και η Αναθεώρησή του; Αποτελεί το αναπτυξιακό εργαλείο της Περιφέρειας ή υπάρχει, απλά, για να λέμε ότι δήθεν σχεδιάζουμε για τη συνολική ανάπτυξη, αλλά κάθε περιοχή, ανάλογα με τις διασυνδέσεις της, κερδίζει ό,τι προλάβει;
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας, ο Δήμος Βόλου, ο Δήμος Ρήγα Φεραίου, οι έξι βουλευτές του Νομού μας, το Επιμελητήριο Μαγνησίας, το ΤΕΕ και όλοι οι παραγωγικοί φορείς οφείλουν να τοποθετηθούν για το θέμα και να αναλάβουν κάθε αναγκαία πρωτοβουλία, προκειμένου να μην ανατραπεί ο υφιστάμενος σχεδιασμός για το Εμπορευματικό Κέντρο Θεσσαλίας στο Βελεστίνο.
Ευχόμαστε να υπάρχουν περιθώρια αντίδρασης και να μη χάσει ο Βόλος το Εμπορευματικό Κέντρο, γιατί θα πρόκειται για ήττα στρατηγικής σημασίας για την αναπτυξιακή πορεία της ευρύτερης περιοχής μας, που έχει πληγεί τόσο πολύ τα προηγούμενα χρόνια της κρίσης και συνεχίζει να πλήττεται από τις συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού.
* Η Νατάσα Οικονόμου είναι πρώην Αντιδήμαρχος Βόλου.
