Tου Φώτη Λαμπρινίδη*
Η «Καλλικρατική» περίοδος των Δήμων, σε συνθήκες παρατεταμένης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, ανέδειξε και την κρίση εκπροσώπησης συγκεκριμένων κοινωνικών στρωμάτων και αιτημάτων εκ μέρους των αυτοδιοικητικών θεσμών και των ανθρώπων τους. Δεν είναι καιρός να «σφυρίζουμε» αδιάφορα….
Εξάλλου, οι προοδευτικές αλλαγές που απαιτούνται, από τη δική μας πλευρά έχουν «συγκεκριμένη φόρτιση», σαφή κοινωνικο-πολιτική στόχευση, που εκκινεί από συγκεκριμένο σύστημα αρχών και αξιών (Γ.Σωτηρέλης).
H Aυτοδιοίκηση για εμάς, η Αυτο-διοίκηση, έχει «διττό» χαρακτήρα: είναι ταυτόχρονα Θεσμός και Κίνημα, δεν το ξεχνάμε! Οι αιρετοί κάποιες στιγμές αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις όπως η υπαλληλία ενός οργανισμού, όχι ως εκφραστές αιτημάτων και ταυτοτήτων.
Θα συμφωνήσουμε με την άποψη ότι ο «Καλλικράτης», ενώ εισήγαγε αρχές της Δημοτικής Διακυβέρνησης που ενισχύουν τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τη συμμετοχή, ο ίδιος δημιούργησε τις οργανωτικές και λειτουργικές προϋποθέσεις, για να απομακρύνει ακόμη περισσότερο τον πολίτη από το Δήμο και τα κοινά (Kατσούλης).
Εκεί εστιάζουμε, λοιπόν: στην ανάπτυξη και την αποτελεσματικότητα της Τοπικής Δημοκρατίας, και στους τρεις πυλώνες της: περιεχόμενο της τοπικής εξουσίας, σύστημα διακυβέρνησης και κοινωνία των πολιτών.
Παράδειγμα, οι Τοπικές και Δημοτικές Κοινότητες. Η ΚΕΔΕ ούτε καν αξιολογεί την παρουσία τους! Υπήρξαν; Υπάρχουν; Χρειάζονται στην επόμενη μέρα; Στο όνομα μάλιστα της αντιμετώπισης μιας γραφειοκρατικής και χρονοβόρας διαδικασίας, προτείνει την ουσιαστική κατάργησή τους!
Για τις προοδευτικές αυτοδιοικητικές δυνάμεις, η ιεράρχηση πρέπει να είναι αντίστροφη: Ανάδειξη της Τοπικότητας, της τοπικής Ηγεσίας, της Συμμετοχής. Υλοποίηση όλων των Καλλικρατικών προβλέψεων! Ανάδειξη νέων στοιχείων, όπως ο συμμετοχικός προϋπολογισμός και η καθιέρωση δομών στους Οργανισμούς, όπως τα «Πολυδύναμα» Κέντρα Υπηρεσιών, εξακτινωμένα στις δημοτικές ενότητες.
Υπό το ίδιο πρίσμα, της αποτελεσματικότητας στο σύστημα Τοπικής Δημοκρατίας, πρέπει να προσεγγίσουμε και το ζήτημα των αλλαγών στο εκλογικό σύστημα. Προφανώς, η ανάγκη μεταρρυθμίσεων στην αυτοδιοίκηση δεν εξαντλείται με έναν εκλογικό νόμο, όμως με αυτό ακριβώς το πρόσχημα δεν μπορεί να παρακάμπτεται η αντιμετώπισή του! Πολύ δε περισσότερο, η εμμονή στο ισχύον αναχρονιστικό, σχεδόν πλειοψηφικό. Οι πολιτικές και αυτοδιοικητικές δυνάμεις που «ομνύουν» στην τοπική δημοκρατία, απαιτείται να θέσουν την πρότασή τους: τη θέσπιση αναλογικού εκλογικού συστήματος. Οι προβλέψεις του πρέπει να διασφαλίζουν τόσο -και κυρίως- τις πιθανές προγραμματικές συγκλίσεις σε τοπικό επίπεδο, όσο και την αποτελεσματικότητα στην εκτελεστική λειτουργία, την «κυβερνησιμότητα». Οι τεχνικές εφαρμογής έπονται, αρκεί να συμφωνήσουμε σ’ αυτό.
Μια κρίσιμη πτυχή είναι η δεσμευτική και αυστηρή τήρηση των συμμετοχικών διαδικασιών, η ανάδειξη των πολιτών στο «δημοτικό γίγνεσθαι». Οι δυνατότητες αυτές, μάλιστα, πρέπει να κορυφώνονται έως και τις εναλλακτικές μορφές «νομοθετικών» πρωτοβουλιών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση (διευρυμένες κανονιστικές αρμοδιότητες), όπως ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά του πώς θα μπορούσε να κινηθεί ο προοδευτικός χώρος στην Αυτοδιοίκηση. Στα χρόνια της κρίσης, ο θεσμός ανταποκρίθηκε στην κοινωνική αποστολή του, ως αποτέλεσμα της εγγύτητας με την κοινωνία. Σήμερα, αναζητά τον αναβαθμισμένο ρόλο του, όπως επιτάσσουν και οι διεθνείς τάσεις, ρόλο που πρέπει να διεκδικήσει. Αυτό απαιτεί σύγχρονο πλαίσιο αιτημάτων για την αναβάθμιση της Συμμετοχής και της Τοπικής Δημοκρατίας. Στην Ελλάδα αυτό είναι και δίδαγμα της κρίσης.
Αν οι πολιτικές προσαρμογής δίνουν ευκαιρίες σε δυνάμεις του συγκεντρωτισμού και του γραφειοκρατικού καθεστωτισμού στην Αυτοδιοίκηση να πάρουν το «πάνω χέρι», υπάρχουν και οι δυνάμεις της Τοπικής Δημοκρατίας, εδώ και στην υπόλοιπη Ευρώπη, oι οποίες καλούνται να κερδίσουν αυτή τη μάχη.
________________________________________________________________________
* O Φώτης Λαμπρινίδης είναι Δημοτικός Σύμβουλος Βόλου – Μέλος Κεντρικής Επιτροπής ΔΗΜΑΡ
** Το κείμενο αποτελεί ευρεία περίληψη της ομιλίας του στην ημερίδα που διοργάνωσαν το ΙΣΤΑΜΕ και το Ινστιτούτο F.Ebert, στις 18-03-2017
