Όταν οι άνθρωποι σκέφτονται το μέλλον, οι αισιόδοξοι εμφανίζουν ομοιόμορφα μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας, ενώ οι απαισιόδοξοι παρουσιάζουν μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ τους, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα.
«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους, κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο». Αυτή είναι η πρώτη φράση του μυθιστορήματος Άννα Καρένινα του Λέων Τολστόι– και, σύμφωνα με την έρευνα, ίσως να ισχύει και για τον τρόπο που σκεφτόμαστε το μέλλον.
Στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Proceedings of the National Academy of Sciences USA», νευροεπιστήμονες παρατήρησαν ότι οι αισιόδοξοι εμφανίζουν παρόμοια μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας σε ένα βασικό τμήμα του εγκεφάλου τους όταν σκέφτονται το μέλλον. Αντίθετα, οι απαισιόδοξοι εμφανίζουν μοναδικά, μεταξύ τους, μοτίβα. Αυτή η ανακάλυψη βοηθά τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τι διαχωρίζει την αισιοδοξία από την απαισιοδοξία στον εγκέφαλο- κάτι σημαντικό, καθώς η αισιοδοξία συνδέεται με καλύτερη σωματική, ψυχική και κοινωνική υγεία.
Η αισιοδοξία και η εγκεφαλική της υπογραφή
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι αισιόδοξοι διαθέτουν μεγαλύτερα κοινωνικά δίκτυα και είναι πιο αποδεκτοί από τους συνομηλίκους τους. Ο Κουνιάκι Γιαναγκισάβα, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Kobe της Ιαπωνίας, ήθελε να κατανοήσει αν αυτή η κοινωνική επιτυχία οφείλεται αποκλειστικά στην προσωπικότητα ή αν υπάρχει ένας κοινός εγκεφαλικός μηχανισμός που διευκολύνει τη σύναψη κοινωνικών σχέσεων.
Οι ερευνητές υπέβαλαν τους συμμετέχοντες σε λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) καθώς εκείνοι φαντάζονταν συγκεκριμένα μελλοντικά γεγονότα- θετικά, ουδέτερα ή αρνητικά- που αφορούσαν είτε τους ίδιους είτε τον/την σύζυγό τους. Αφού ολοκληρώθηκε η απεικόνιση, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια προκειμένου να αξιολογηθεί το επίπεδο αισιοδοξίας ή απαισιοδοξίας τους. Το πείραμα επαναλήφθηκε σε δύο ομάδες: μία με 37 και μία με 50 άτομα.
Η ανάλυση επικεντρώθηκε σε μια περιοχή του εγκεφάλου γνωστή για τη συμμετοχή της στη σκέψη για το μέλλον: τον μέσο προμετωπιαίο φλοιό. Οι ερευνητές συνέκριναν τα πρότυπα ενεργοποίησης μεταξύ όλων των πιθανών ζευγών συμμετεχόντων και αξιολόγησαν τις ομοιότητες. Διαπιστώθηκε πως μόνο τα ζευγάρια όπου και τα δύο άτομα ήταν αισιόδοξα, εμφάνιζαν παρόμοια εγκεφαλικά πρότυπα. Σε ζευγάρια όπου το ένα ή και τα δύο άτομα ήταν απαισιόδοξα, τα πρότυπα ήταν διαφορετικά. Επίσης, οι αισιόδοξοι εμφάνιζαν μεγαλύτερη διαφορά στον τρόπο που ο εγκέφαλός τους αντιδρούσε σε θετικά έναντι αρνητικών γεγονότων- σε αντίθεση με τους απαισιόδοξους.
Το φαινόμενο «Άννα Καρένινα» και οι κοινωνικές συνδέσεις
Ανάλογες μελέτες σε κοινωνικά χαρακτηριστικά έχουν δείξει παρόμοια μοτίβα. Μια μελέτη του 2022 έδειξε ότι άτομα με κεντρικό ρόλο στο κοινωνικό τους δίκτυο εμφανίζουν παρόμοια εγκεφαλική δραστηριότητα μεταξύ τους, ενώ τα άτομα που δεν είναι τόσο κοινωνικά, παρουσιάζουν μεγαλύτερη ιδιαιτερότητα. Το ίδιο παρατηρήθηκε και σε μελέτη για τη μοναξιά.
Η κοινωνική νευροεπιστήμονας Ελίσα Μπαέκ, η οποία ηγήθηκε αυτών των μελετών, αποκαλεί αυτό το μοτίβο «αρχή της Άννας Καρένινα»: ότι οι επιτυχημένες καταστάσεις (όπως η κοινωνική σύνδεση ή η αισιοδοξία) έχουν κοινά χαρακτηριστικά, ενώ οι αποτυχημένες είναι κάθε φορά διαφορετικές.
«Μια ενδιαφέρουσα ερμηνεία της νέας μελέτης», λέει η Μπαέκ, «είναι ότι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι να είναι κάποιος απαισιόδοξος, ενώ οι αισιόδοξοι τείνουν να μοιράζονται μερικά κοινά νοητικά μοντέλα για το μέλλον».
Αυτό το εύρημα υποδηλώνει ότι το να «βρίσκεσαι στο ίδιο μήκος κύματος» με άλλους ίσως είναι βασικός μηχανισμός για τη δημιουργία κοινωνικών δεσμών.
Πολιτισμικές επιρροές και ερμηνείες
Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς τι προκαλεί αυτή τη «σύγκλιση» των εγκεφαλικών προτύπων στους αισιόδοξους. Οι κοινωνικά θετικές αξίες ποικίλλουν από κουλτούρα σε κουλτούρα, άρα υπάρχει ο κίνδυνος πολιτισμικής προκατάληψης. Ο Γιαναγκισάβα πιστεύει ότι οι ίδιες οι πολιτισμικές αξίες ενδέχεται να διαμορφώνουν αυτό το φαινόμενο- κατευθύνοντας τους ανθρώπους προς κοινωνικά επιθυμητούς στόχους (όπως η αισιοδοξία), κάτι που με την πάροδο του χρόνου οδηγεί σε παρόμοιες σκέψεις και συμπεριφορές.
Είναι επίσης πιθανό ότι αυτό που χαρακτηρίζεται ως «αισιοδοξία» στην παρούσα μελέτη επικαλύπτεται με άλλες παραμέτρους, όπως το αίσθημα μοναξιάς ή η κοινωνική θέση του ατόμου.
«Οι συγκλίσεις αυτές θέτουν ένα σημαντικό ερώτημα για το αν χαρακτηριστικά όπως η αισιοδοξία, η μοναξιά και η κοινωνική δικτύωση αλληλοεπικαλύπτονται ή είναι διακριτά» σημειώνει η Μπαέκ.
Ωστόσο, η αισιοδοξία και η απαισιοδοξία δεν είναι αμετάβλητα χαρακτηριστικά καθώς τείνουν να αλλάζουν με την ηλικία και να διαφέρουν από κουλτούρα σε κουλτούρα. Ούτε η αισιοδοξία είναι ένα αδιαμφισβήτητο καλό, σύμφωνα με την Άλια Ντέβιτ, ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο Waikato της Νέας Ζηλανδίας, η οποία μελετά τη μελλοντική σκέψη.
«Το να είμαστε υπερβολικά αισιόδοξοι μπορεί να μην είναι καλό πράγμα, επειδή μπορεί να μην προγραμματίζουμε το μέλλον όσο καλά θα έπρεπε», λέει.
Αντιθέτως, σε κάποιες περιπτώσεις η απαισιοδοξία μπορεί να λειτουργήσει θετικά. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορούν να είναι αμυντικοί απαισιόδοξοι, γεγονός που μπορεί στην πραγματικότητα να τους βοηθήσει να προετοιμαστούν καλύτερα για το μέλλον, καταλήγει η ερευνήτρια.
ΠΗΓΗ: Scientific American
www.ertnews.gr
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
