"Ασύμμετρη απειλή" για τον Βόλο

Του Πάνου Τρ. Σκοτινιώτη

Εδώ και μερικές ημέρες, ως γνωστόν, η  Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) χορήγησε στην εταιρεία «Mediterranean Gas A.E.» Άδεια Ανεξαρτήτου Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ). Η ειρωνεία είναι ότι το έργο φέρει τον διακριτικό τίτλο «ΑΡΓΩ FSRU», ίσως για να μας θυμίζει  ότι θα βρίσκεται -αν είναι δυνατόν- αντίκρυ του "Μουσείου της Αργούς"!  

Τι αφορά το συγκεκριμένο ΑΣΦΑ; Αφορά: α/ την κατασκευή υπεράκτιου πλωτού τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), ο οποίος περιλαμβάνει πλωτή μονάδα αποθήκευσης και αεριοποίησης (FSRU) και  πλωτό αγκυροβόλιο πολλαπλών σημείων πρόσδεσης, και β/ την κατασκευή υποθαλάσσιου και χερσαίου αγωγού φυσικού αερίου για τη διοχέτευση του φυσικού αερίου στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ), μέσω νέου μετρητικού σταθμού.

Πού θα γίνει η εγκατάσταση; Το FSRU θα είναι μόνιμα αγκυροβολημένο σε σταθερό σημείο, πάνω σε πλωτή εξέδρα, στην είσοδο του λιμένος  του Βόλου, σε απόσταση μόλις 340 μέτρων περίπου από την ακτή "Πευκάκια" και από τον ευρισκόμενο σε Ζώνη Α΄ απόλυτης προστασίας αρχαιολογικό χώρο της Δημητριάδας. Η πλωτή εξέδρα, με τα συμπαρομαρτούντα, θα δεσμεύσει μία μεγάλη θαλάσσια περιοχή περίπου 55 στρεμμάτων (365 μέτρων μήκους επί 150 μέτρων πλάτους). Ο υποθαλάσσιος αγωγός που θα συνδέει τη μονάδα FSRU με τον μετρητικό σταθμό θα έχει μήκος περίπου 340 μέτρων από την πλωτή προβλήτα, ο χερσαίος αγωγός, στη συνέχεια,  θα έχει μήκος περίπου 5,1 χιλιομέτρων και θα καταλήγει στη ΒΙΠΕ Βόλου, όπου θα δημιουργηθεί υποσταθμός που θα διανέμει το φυσικό αέριο σε άλλες περιοχές της χώρας.

Συμπέρασμα: Δεν μπορεί να υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι η μεγάλη πλωτή εξέδρα FSRU που θα τοποθετηθεί  μία "ανάσα" από την πόλη, οι τέσσερις δεξαμενές αποθήκευσης που προβλέπονται, τα πλοία  μεταφοράς LNG, οι εκφορτώσεις και τα άλλα συνοδά έργα, εγκαταστάσεις και δραστηριότητες συνιστούν ιδιαίτερα εκτεταμένη επέμβαση με αναπόφευκτη συνέπεια, την αλλοίωση της φυσιογνωμίας της περιοχής, την επιβάρυνση του ευαίσθητου οικοσυστήματος του Παγασητικού και, φυσικά, το ενδεχόμενο να τεθούν μείζονα θέματα δημόσιας ασφάλειας, όπως δυστυχώς έχει δείξει η διεθνής εμπειρία.

Παραδόξως, η ΡΑΕ έκρινε ότι, «βάσει των στοιχείων που τέθηκαν υπόψη της, δεν ενέχονται σοβαροί περιβαλλοντικοί κίνδυνοι από τη δραστηριότητα». 

Βεβαίως η ΡΑΕ δεν έχει την ειδική αρμοδιότητα να προβεί σε συνολικό, πολύπλευρο, έλεγχο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου -ο συστηματικός έλεγχος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων διενεργείται σε επόμενο στάδιο. Η ΡΑΕ ωστόσο, κατά τη λήψη της απόφασής της, υποχρεούται να λάβει υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος, τόσο με βάση τα προσκομισθέντα στοιχεία -τα οποία μάλιστα δεν αναφέρονται καν στο σώμα της απόφασης- όσο και στηριζόμενη στις γενικές επιστημονικές παραδοχές και στην πλούσια εμπειρία που διαθέτει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι για το ΑΣΦΑ Αλεξανδρούπολης, που έχει πολύ μικρότερα περιβαλλοντικά προβλήματα, ο φορέας του έργου υπέβαλε στη ΡΑΕ εκτενή «Προκαταρκτική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων», στην οποία αναλυόταν η επίδραση του προτεινόμενου ΑΣΦΑ στη δημόσια ασφάλεια, τη θαλάσσια κυκλοφορία, την αισθητική κ.λπ. και προσδιορίζονταν συγκεκριμένα μέτρα για την αποφυγή ή τη μείωση των συνεπειών στους περιβαλλοντικούς πόρους  (1)

Είναι ερευνητέο αν ανάλογη μελέτη κατατέθηκε και στην προκειμένη περίπτωση. Σύμφωνα πάντως με την κείμενη νομοθεσία, κατά των αποφάσεων της ΡΑΕ χωρεί αίτηση αναθεώρησης, η οποία ασκείται εντός τριάντα (30) ημερών από τη δημοσίευση ή την κοινοποίηση της απόφασης (η απόφαση αναρτήθηκε στη «Διαύγεια» στις 2.3.2022).

Βεβαίως, μέχρι να  λάβει ο φορέας του έργου άδεια λειτουργίας, υπάρχει ακόμη μακρύς δρόμος, αφού οι προβλεπόμενες διοικητικές διαδικασίες αδειοδότησης είναι δαιδαλώδεις.

Κομβικό ζήτημα αποτελεί το αν μπορεί να γίνει χωροθέτηση της εγκατάστασης. Με το Ν. 4546/2018 η Ελλάδα ενσωμάτωσε στην εθνική νομοθεσία την Οδηγία 2014/89/ΕΕ «περί θεσπίσεως πλαισίου για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό».  Η Οδηγία  ορίζει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έπρεπε να έχουν θεσπίσει θαλάσσια χωροταξικά σχέδια το αργότερο έως την 31^η Μαρτίου 2021.

Η Ελλάδα όχι μόνον είναι  μεταξύ των χωρών της ΕΕ που δεν τήρησαν την προθεσμία αυτή, αλλά και υπολείπεται κατά πολύ της επίτευξης του στόχου. Με δεδομένο, όμως, ότι το θεσμικό πλαίσιο για τον  θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό αποτελεί νόμο του κράτους, έστω κι αν δεν έχουν ακόμη εκπονηθεί τα προβλεπόμενα χωροταξικά σχέδια, και ότι ούτε το Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Θεσσαλίας ούτε κάποιο ρυθμιστικό ή χωροταξικό ή άλλο αντίστοιχο προγραμματικό σχέδιο προβλέπει ότι η περιοχή του λιμένος του Βόλου προορίζεται για την ανάπτυξη της συγκεκριμένης δραστηριότητας, θεωρούμε ότι δεν μπορεί να προχωρήσει η χωροθέτηση του πλωτού σταθμού FSRU και το όλο επιχειρηματικό σχέδιο. Και τούτο γιατί, κατά πάγια νομολογία του ΣτΕ, δεν επιτρέπεται η έκδοση πράξεων με τις οποίες εγκρίνονται περιβαλλοντικοί όροι, χωρίς  η καταρχήν εγκατάσταση του έργου ή της δραστηριότητας σε ορισμένη θέση να συνιστά υλοποίηση ήδη εγκεκριμένου σχεδίου, ώστε να διασφαλίζεται η συνταγματική επιταγή της βιώσιμης ανάπτυξης και της αειφορίας.

Αλίμονο αν ο καθένας μπορούσε να στήσει την όποια εγκατάσταση όπου τον βολεύει, χωρίς ρυθμιστικό πλαίσιο  και χωρίς ενημέρωση και διαβούλευση με την τοπική κοινωνία.  Σημειωτέον ότι ένα από τα κρίσιμα θέματα που καλούνται να επιλύσουν τα θαλάσσια χωροταξικά σχέδια είναι η  αποτελεσματική διαχείριση της αλληλεπίδρασης μεταξύ θαλάσσιου και παράκτιου χώρου, θέμα κορυφαίας σημασίας για την περίπτωση του Βόλου.  

Ο φορέας του έργου είναι πάντως υποχρεωμένος να προχωρήσει στην εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ώστε να εξεταστεί το αν μπορεί, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, να διασφαλιστεί η προστασία του φυσικού, οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Η συγκεκριμένη πλωτή εγκατάσταση, εξάλλου, υπάγεται στην κατηγορία της Οδηγίας Seveso ΙΙΙ, γεγονός που συνεπάγεται την υποχρέωση επιβολής αυστηρών όρων για να περιοριστεί ο κίνδυνος ατυχημάτων.

Πέραν αυτών, για τη σύννομη λειτουργία ενός πλωτού σταθμού FSRU η ελληνική νομοθεσία προβλέπει σειρά αδειών, εγκρίσεων και γνωμοδοτήσεων των αρμόδιων Αρχών (όπως, Κοινή Υπουργική Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, Απόφαση παραχώρησης του δικαιώματος χρήσης του αιγιαλού, Απόφαση παραχώρησης του δικαιώματος χρήσης θαλασσίου χώρου και πυθμένα, Πράξη εγκατάστασης και διαδρομής του χερσαίου αγωγού φυσικού αερίου υψηλής πίεσης κ.α.), με πρώτη χρονικά, σύμφωνα με τον Ν. 3028/2002, την απαιτούμενη Έγκριση του υπουργού Πολιτισμού,  ύστερα από γνώμη του αρμόδιου Αρχαιολογικού Συμβουλίου.   

Εξάλλου, επειδή με το άρθρο 267 παρ. 1 του Ν. 4555/2018 οι πλωτοί σταθμοί FSRU χαρακτηρίστηκαν ως πλωτά ναυπηγήματα, θα πρέπει να ακολουθηθούν και όλες οι διαδικασίες  που προβλέπει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τα πλωτά ναυπηγήματα. (2)

Τα όσα, κατά συνέπεια,  διατείνεται ο φορέας του έργου, ότι δηλαδή η εμπορική λειτουργία του σταθμού θα ξεκινήσει το τρίτο τρίμηνο του 2023, φαίνεται πως απέχουν από την πραγματικότητα. Αυτό, όμως, κάθε άλλο παρά θα πρέπει να οδηγήσει σε εφησυχασμό. Επείγει, αντιθέτως, να ενημερωθεί υπεύθυνα η τοπική κοινωνία και να εκφραστεί πριν είναι αργά. Ούτως ή άλλως, η όποια ανάλυση κόστους – οφέλους  για την τοπική κοινωνία και οικονομία δεν μπορεί, παρά να προτάσσει την πολλαπλή ―ακόμη και οικονομική, ιδίως για τον τουρισμό― απειλή  που συνεπάγεται για την πόλη  η εγκατάσταση αυτή. Με ενδιαφέρον, πάντως, αναμένεται  η ολοκληρωμένη τοποθέτηση των επιστημονικών φορέων, οι οποίοι επανειλημμένως έχουν αποδείξει την ευαισθησία και την υπευθυνότητά τους.

ΥΓ. Τα όσα ισχύουν για την εγκατάσταση πλωτού σταθμού FSRU στην είσοδο του λιμανιού ισχύουν, mutatis mutandis, και για το ενδεχόμενο ο φορέας του έργου να κάνει ελιγμό και να μετατοπίσει την εγκατάσταση κοντά σε άλλη παράκτια περιοχή του μείζονος Βόλου.