Της Φαίης Τζανετουλάκου
Πριν λίγες μέρες η Επιτροπή Αγώνα Πολιτών Βόλου κατά της καύσης απορριμμάτων «γιόρτασε» τον τέταρτο χρόνο λειτουργίας της.
Τέσσερα χρόνια γεμάτα διαρκή αγώνα, αποκαλύψεις, διώξεις, μυστικά, ψέματα και διαφθορά. Ένα ζωντανό, σκληρό ντοκιμαντέρ όπου οι γιγάντιοι Κακοί κρύβονται πίσω από το δάχτυλό τους και παίρνουν διαρκώς άφεση αμαρτιών, ενώ οι μικροσκοπικοί Καλοί βάζουν το στήθος τους μπροστά για μία ολόκληρη πόλη, εναντίον μίας τραγικής πρακτικής που κάποιοι βαφτίζουν «Κυκλική Οικονομία».
Μετά από 4 χρόνια που βρισκόμαστε λοιπόν; Σίγουρα όχι στην αρχή. Κι αυτό γιατί κατ’ αρχήν η επιστήμη μιλά με νούμερα. Και οι υπεύθυνοι αυτής της κατάστασης μιλούν με την εύγλωττη σιγή τους… Σύμφωνα με την πρόσφατη Επιδημιολογική Έρευνα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Νοσοκομείου Βόλου, ο Βόλος βρίσκεται τέσσερις φορές πάνω σε καρδιαγγειακά, αναπνευστικά και νεοπλασματικά νοσήματα από τον μέσο όρο της χώρας. Μία άλλη εξαιρετικά σημαντική μελέτη είναι το πρόγραμμα Green Your Air, που ξεκίνησε πέρυσι, σε συνεργασία με το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Γενικού Νοσοκομείου της πόλης, και υλοποιήθηκε από το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και την Πνευμονολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, οι οποίοι εγκατέστησαν ένα δίκτυο 12 μετρητών μικροσωματιδίων PM 2.5 που λειτουργούν σε 24η βάση από τον Μάρτιο του 2019. Η συγκεκριμένη έρευνα έδειξε ότι ο Βόλος τις μισές (!) μέρες του χρόνου βρίσκεται πάνω από τα όρια συναγερμού! Ειδικά για το Νοέμβριο που μας πέρασε, μέσα στην καραντίνα, μόνο 4 μέρες υπήρξαν «καθαρές», ενώ κάποιες τιμές της τάξεως των 150 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο αέρα έσπασαν όλα τα ρεκόρ, όταν το ετήσιο όριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι το 10, και το ημερήσιο το 25. Στην Ελλάδα βέβαια δεν υπάρχει ημερήσιο όριο. Στο Βόλο σύμφωνα με τη μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας είχαμε αύξηση 32% στα παιδιατρικά και 25% στα παθολογικά περιστατικά τις μέρες με αέρια ρύπανση.
Αυτά συμβαίνουν στην Ελλάδα, την ουραγό της Ευρώπης στην ανακύκλωση, που ανακυκλώνει μόλις το 15% των απορριμμάτων της, γεγονός που θα επιφέρει τεράστια πρόστιμα, στην Ελλάδα που πρόσφατα σέρνεται στα Ευρωπαϊκά δικαστήρια για την ατμοσφαιρική ρύπανση μίας πόλης με αντίστοιχα προβλήματα, της Θεσσαλονίκης. Στην Ελλάδα που σύμφωνα με το νέο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για την Ανακύκλωση, η καύση βαφτίζεται κυκλική οικονομία και ετοιμάζονται σε όλη τη χώρα φαραωνικές μονάδες επεξεργασίας και δεματοποίησης αποβλήτων προς ενεργειακή αξιοποίηση σε νεόδμητα εργοστάσια καύσης αξίας 1,5 δισ. ευρώ, αλλά και στις ήδη υπάρχουσες τσιμεντοβιομηχανίες που τα χρησιμοποιούν ως φτηνό καύσιμο. Την ίδια στιγμή στην Ιταλία, ακυρώθηκαν οι άδειες για 40 νέα εργοστάσια καύσης αποβλήτων καθώς τα Δικαστήρια της χώρας έκριναν την καύση επιζήμια για την υγεία και το περιβάλλον. Όπως εγκαταλείπει την καύση και η Δανία, η οποία ως το 2050 θα αφήσει πίσω αυτήν την πρακτική.
Πρόσφατα 65 προσωπικότητες του Ακαδημαϊκού, επιστημονικού και ιατρικού χώρου από όλη την Ελλάδα, βασιζόμενοι σε διεθνείς επιδημιολογικές μελέτες, υπέγραψαν επιστολή που εκφράζει την πλήρη αντίθεσή τους στο νομοσχέδιο για την ανακύκλωση, και η οποία επισημαίνει την επικινδυνότητα της καύσης απορριμμάτων. Σύμφωνα επίσης με πρόσφατη επιστολή των ιατρών που απαρτίζουν την Ελληνική Εταιρία Υγείας και Περιβάλλοντος, η Αρχή της Προφύλαξης της δημόσιας υγείας θα έπρεπε να είναι το πρόταγμα σε μία ευνομούμενη πολιτεία και ξεκαθαρίζει ότι η καύση απορριμμάτων ως μέσο διαχείρισης των αποβλήτων αποτελεί «επισφαλή λύση για τη Δημόσια Υγεία». Τα παραδείγματα είναι κάτι περισσότερο από συγκλονιστικά:
Το 1989 στη Σουηδία καταγράφηκε αυξημένη θνησιμότητα στους εργαζόμενους στις καμίνους καύσης και 3,5 περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Σε έρευνα του 2000 στην Ιαπωνία παρατηρήθηκε τεράστια αύξηση διοξινών επίσης στους εργαζόμενους στις καμίνους. Το 2003 στις ΗΠΑ παρατηρήθηκαν αύξηση άσθματος και βρογχίτιδας στους περίοικους τσιμεντοβιομηχανιών όπου εφαρμοζόταν η καύση. Το 2003 στη Γαλλία μελετήθηκε η αύξηση κινδύνου κατά 3 φορές λεμφώματος n–Hodgkin, ενώ στην Ιταλία το 2007 αυξήθηκε το σάρκωμα 4 φορές γύρω από αποτεφρωτήρες στην επαρχία του Βένετο. Το 2008 στη Γαλλία αύξηση καρκίνων μαστού στις γυναίκες και μυέλωμα στους άνδρες όπως και καρκίνος του ήπατος. Και εκεί σίγουρα δεν έφταιγε το τσίπουρο όπως τραγελαφικά κάποιοι απέδωσαν τις αιτίες από την επιδημιολογική μελέτη του Βόλου, η οποία φυσικά δεν χρηματοδοτήθηκε από την Περιφέρεια για το πιο σημαντικό δεύτερο σκέλος της που θα εντόπιζε τις αιτίες των θανάσιμων αυτών ασθενειών. Παρεμπιπτόντως στη Γαλλία το 2013 μελετήθηκε η αύξηση της θνησιμότητας σε περιοχές κοντά σε τσιμεντοβιομηχανίες, όπως και το 2017 αύξηση σε ΠΑΙΔΙΚΟΥΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥΣ στην Ισπανία. Η λίστα είναι μακροσκελής, θλιβερή και τρομαχτική.
Στο Βόλο η τσιμεντοβιομηχανία γαλλοελβετικών συμφερόντων βρίσκεται σε απόσταση μόλις 200 μέτρα από τα πρώτα σπίτια της πόλης. Έχει αδειοδοτηθεί να καίει 200.000 τόνους αποβλήτων, εισαγόμενων κυρίως αλλά και εγχώριων, και σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε για αυτή την αδειοδότηση η ίδια εταιρία, εκλύει 16 εκατομμύρια κυβικά μέτρα καυσαέρια τη μέρα και μεγάλες ποσότητες βαρέων μετάλλων και μετά τα φίλτρα, όπως 30kg υδράργυρο, 10kg μόλυβδο, 90 kg νικέλιο, 70 kg χαλκό και συνολικά εκατοντάδες kg βαρέων τοξικών μετάλλων αλλά και σημαντικές ποσότητες PCDD (διοξίνες) και PCDF (φουράνια) το χρόνο, σύμφωνα πάντα με την ίδια. Η εταιρία αυτή τη στιγμή λειτουργεί μία γραμμή παραγωγής ενώ έχει άδεια για 4. Τι θα γίνει όταν αρχίσει και τις λειτουργεί όλες, όταν κάθε γραμμή παραγωγής θα θεωρείται αυτόνομη; Και που είναι η μελέτη για το ύψος της καμινάδας σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία ΕΕ 75/2010, άρθρο 46, παρ.1;
Αντ’ αυτού, η ίδια προβαίνει σε χορηγίες εντυπωσιασμού και δέχεται αμφίβολης ποιότητας βραβεία για το «πράσινο» προφίλ της, όταν το παραμύθι της μικρής έκλυσης CO2 με την καύση απορριμμάτων έρχεται να αντικρούσει ο Οργανισμός Περιβάλλοντος των ΗΠΑ, ο οποίος αναφέρει ότι η καύση εν τέλει παράγει περισσότερο CO2 σε σχέση με τα συνήθη ορυκτά καύσιμα, οπότε καταρρίπτεται ο μύθος των «πράσινων εταιριών» που δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον, εφαρμόζοντας τη μέθοδο της αποτέφρωσης. Ταυτόχρονα, η ίδια εταιρία, που κόπτεται για «εταιρική υπευθυνότητα» και «σεβασμό σε πολίτες και περιβάλλον» διώκει πολίτες που τόλμησαν να διαμαρτυρηθούν για μια απαρχαιωμένη πρακτική όπως η καύση, εναντίον της οποίας δεν είναι βεβαίως οι μόνοι που αντιδρούν, αλλά μαζί τους αντιδρά και ο Ιατρικός και ο Φαρμακευτικός σύλλογος και το ΤΕΕ Μαγνησίας, σύμφωνα και με την πρόσφατη κοινή αρνητική απόφαση που δημοσίευσαν κατά του νέου εργοστασίου παραγωγής SRF, που αδειοδότησε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και συνυπέγραψε η Περιφέρεια, και κατά της καταστροφικής καύσης CLO, δηλαδή του υπολείμματος του πρασίνου κάδου, που πρώτα επισήμανε η Επιτροπη Πολιτών.
Βέβαια, όταν η ίδια η πολιτεία δεν σε προστατεύει και λειτουργεί ως αρωγός και υποστηρικτής ενός από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά και ανθρωπιστικά σκάνδαλα της χώρας, τι πρέπει να περιμένουμε από τους μεγάλους πολυεθνικούς κολοσσούς; Όταν λειτουργεί ΕΝΑΣ μόνο μετρητής μικροσωματιδίων στην πόλη με τη χειρότερη αέρια ρύπανση της χώρας και μάλιστα ούτε καν realtime; Ο οποίος τις μέρες με τη μεγαλύτερη ρύπανση τυχαίνει να του έχει τελειώσει το χαρτί ή να έχει διακοπή ρεύματος; Όταν δεν έχει γίνει ΜΙΑ μέτρηση για βαρέα μέταλλα και διοξίνες; Όταν δεν μετρώνται οι υποχρεωτικοί από την Ευρωπαϊκή Ένωση 7 υπόλοιποι αέριοι ρύποι πλην των PM; Όταν διώκονται, και πάλι, πολίτες από τους αιρετούς προστάτες των πολιτών, λόγω του ότι έσπασε ένας μεντεσές στην πόρτα της Περιφέρειας αυτή τη φορά, επειδή ζήτησαν να μάθουν τις προελεύσεις πλοίων με σκουπίδια, για τα οποία μέχρι και το ΥΕΝ έστειλε δύο λάθος επιστολές; Ένα είναι σίγουρο, τους έχουμε κάνει όλους να τρέχουν να μας προλάβουν!
Ήδη ετοιμάζουμε τις επόμενες κινήσεις μας. Θα κινηθούμε νομικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα συστήσουμε σύλλογο για νομική υπόσταση όπως και προετοιμασία καμπάνιας Crowdfunding για τα δικαστικά μας έξοδα που τρέχουν, τις δράσεις που αναλαμβάνουμε ως ενεργοί πολίτες, τους μετρητές που κατασκευάζουμε, και τις μετρήσεις που θα κάνουμε σε έδαφος και ζωικό υλικό. Ας μην ξεχνάμε ότι οι τελευταίες μετρήσεις που κάναμε σε διαπιστευμένο εργαστήριο στον Καναδά και πληρώθηκαν από το υστέρημα μας, έδειξαν στο έδαφος γύρω από το εργοστάσιο το Αρσενικό στα 750 ppm ενώ το φινλανδικό όριο είναι τα 5ppm! Επίσης βρισκόμαστε σε συνομιλίες με συναγωνιστές από την Ελβετία, την μητρική χώρα της εταιρίας, οι οποίοι γνωρίζουν πολλά για τη λειτουργία και τις πρακτικές της.
Ο κοινωνικός έλεγχος της λειτουργίας του εργοστασίου προβλεπόταν να γίνεται από τοπική Επιτροπή Φορέων, αλλά αυτό δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Σήμερα η δυνατότητα να δημιουργηθεί Τοπική Επιτροπή Κοινωνικού Ελέγχου δεν υπάρχει, διότι η πρόβλεψη αυτή καταργήθηκε το 2019, από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ λίγο ΠΡΙΝ τις εκλογές, στη νέα Συμφωνία Εθελοντικής Συνεργασίας που υπέγραψε το Ελληνικό Δημόσιο με την Ένωση Ελληνικών Τσιμεντοβιομηχανιών.
Θεωρούμε δε εγκληματικό, εν μέσω κορονοϊού, του οποίου την τρομερή σχέση του με την αέρια ρύπανση κατέδειξε η πρόσφατη έρευνα του Harvard, να συνεχίζεται ανενόχλητα η καύση. Με το Βόλο να έχει έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς κρουσμάτων. Με τις μνήμες από τα φέρετρα της βιομηχανοποιημένης Λομβαρδίας ακόμα στο μυαλό μας. Πεδίο δόξης λαμπρό ο Βόλος για νέους επιστήμονες που θα ήθελαν να μετρήσουν την αέρια ρύπανση σε σχέση με τον COVID19!
Είμαστε οι πολίτες του Βόλου που ο κύριος Φάμελλος, ο οποίος κάποτε, πριν την υπουργοποίηση του, είχε σκύψει στο Δήμο Θέρμης πάνω στο πρόβλημα της καύσης, αλλά αργότερα μας χαρακτήρισε «πειραματόζωα». Εξακολουθούμε να είμαστε πειραματόζωα και με αυτή την κυβέρνηση που προεκλογικά είχε υποσχεθεί να σκύψει και αυτή στο πρόβλημα του Βόλου. Όλοι μαζί, εταιρία, κυβέρνηση, Περιφέρεια και ένας απίθανος «η-εταιρεία-θα καίει-ότι-γουστάρει» Δήμος, θέλουν να μας κάνουν να σκύψουμε κι εμείς. Ε όχι, δεν θα τους κάνουμε το χατίρι. Γιατί μετά θα πρέπει να λογοδοτήσουμε στα παιδιά μας για αυτό. Και δεν θα επιτρέψουμε ΠΟΤΕ να γίνουν αυτά, τα δείγματα στην επόμενη επιδημιολογική μελέτη!
*Η Φαίη Τζανετουλάκου είναι Δρ. Ιστορίας της Τέχνης, μέλος Επιτροπής Πολιτών Βόλου κατά της καύσης απορριμμάτων από την ΑΓΕΤ.
