Γράφει ο Αλέξανδρος Μεϊκόπουλος
Βουλευτής Μαγνησίας του ΣΥΡΙΖΑ
Η δυσκολία ή η αδυναμία πρόσβασης των νοικοκυριών σε βασικές ενεργειακές υπηρεσίες και παροχές, η λεγόμενη ενεργειακή φτώχεια, αποτελεί ένα σχετικά νέο φαινόμενο που έχει αναδειχθεί με ιδιαίτερη ένταση τα τελευταία χρόνια και βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος.
Η ενεργειακή φτώχεια αρχίζει σιγά-σιγά να αναγνωρίζεται ως ένα κοινωνικό πρόβλημα με αυξάνουσα σημασία και πολλαπλές σοβαρές επιπτώσεις τόσο σε κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο όσο και στην υγεία πολλών εκατομμυρίων πολιτών.
Στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες η έλλειψη και η αδυναμία εξασφάλισης της αναγκαίας ενέργειας για μια αξιοπρεπή διαβίωση πλήττει εκατομμύρια συνανθρώπων μας, ωστόσο πρόσφατα η ίδια αδυναμία έχει αρχίσει να επηρεάζει σημαντικό αριθμό νοικοκυριών και στις πιο εύρωστες οικονομικά χώρες.
Στην δημόσια σφαίρα η συζήτηση για την ενεργειακή φτώχεια έχει ως κοινό τόπο την πολυπαραγοντική φύση του φαινομένου και τις πολύπλευρες διαστάσεις του προβλήματος καθιστώντας επιτακτική την αντιμετώπισή του. Παρ’ όλο που θεωρείται πρωτίστως έκφανση αλλά και συνέπεια της εισοδηματικής φτώχειας, για την οριοθέτηση της ωστόσο δεν πρέπει να επικεντρωνόμαστε μόνο στα εισοδηματικά κριτήρια καθώς πολλοί είναι οι παράγοντες που συνθέτουν το πολύπλευρο πρόβλημα και τις επιπτώσεις του σε επίπεδο ατόμου αλλά και κοινωνίας.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τόσο στο επίπεδο των πολιτικών όσο και στο επίπεδο της δημόσιας συζήτησης, το φαινόμενο κατά κοινή ομολογία είναι συνάρτηση παραγόντων όπως το υψηλό ενεργειακό κόστος, η χαμηλή ενεργειακή απόδοση των κατοικιών, με το ενδιαφέρον κυρίως να επικεντρώνεται στην οικονομική δύναμη και στο επίπεδο του εισοδήματος ορισμένων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Σε μια προσπάθεια ορισμού του, συνήθως αυτή είναι και η προσέγγιση που χρησιμοποιείται δηλαδή το ποσοστό του οικογενειακού εισοδήματος που δαπανάται για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ωστόσο ενεργειακή και εισοδηματική φτώχεια παρόλο που είναι έννοιες συνδεδεμένες, δεν είναι ταυτόσημες.
Το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο κομβικά ζητήματα που καλείται να λύσει η χώρα μας καθώς από το ξέσπασμα της κρίσης από το 2010 και μετά, ένας συνδυασμός παραγόντων έχει μεταβάλει την οικιακή κατανάλωση ενέργειας και τις χρησιμοποιούμενες μορφές της και έχει οδηγήσει πολλά νοικοκυριά σε αδυναμία κάλυψης των ενεργειακών τους αναγκών όπως αυτές για ψύξη, φωτισμό, θέρμανση και ειδικά στην θέρμανση τα έχει οδηγήσει στη χρήση υλικών που επιβαρύνουν το περιβάλλον.
Στην Ελλάδα της κρίσης με τα μειωμένα εισοδήματα και την αύξηση των ενεργειακών τιμών, η οικονομική αδυναμία των τελευταίων ετών μείωσε αισθητά την δυνατότητα κάλυψης μιας σειράς βασικών αναγκών των νοικοκυριών καθιστώντας τα εξαιρετικά ευάλωτα και έφερε πολλούς συμπολίτες μας χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος να ζουν σε κατάσταση ενεργειακής φτώχειας. Αν και σε σημαντικό βαθμό η ενεργειακή φτώχεια εμφανίζεται περισσότερο στους ευάλωτους καταναλωτές δεν περιορίζεται μόνο σε αυτούς. Μια επαρκής ένδειξη για τις δυσκολίες διατήρησης συνθηκών άνεσης και την αδυναμία πολλών νοικοκυριών να ανταποκριθούν στο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, είναι οι ανεξόφλητοι λογαριασμοί και τα κρύα σπίτια τον χειμώνα.
Στην δύσκολη αυτή πραγματικότητα για την Κυβέρνηση η αντιμετώπιση του προβλήματος της ενεργειακής φτώχειας βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της και αποτελεί βασική της προτεραιότητα.
Οι σημερινές παρεμβάσεις για την υποστήριξη και την ανακούφιση των ασθενέστερων νοικοκυριών που πλήττονται ήδη ή κινδυνεύουν να βρεθούν σε κατάσταση ενεργειακής φτώχειας, συνοψίζεται σε μία σειρά μέτρων για την κάλυψη των αναγκών τους.
Μία παρέμβαση σταθμός είναι ο διπλασιασμός στην έκπτωση του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου της ΔΕΗ για τους πιο ευάλωτους καταναλωτές. Έχουμε νέα κριτήρια που το καθιστούν δικαιότερο με αύξηση τουλάχιστον κατά 20% των εισοδηματικών ορίων υπαγωγής στο νέο ΚΟΤ για τις πολύτεκνες οικογένειες και τα νοικοκυριά με πολυάριθμα μέλη ενώ ταυτόχρονα καταργείται η απένταξη δικαιούχων στις περιπτώσεις υπέρβασης της κατανάλωσης. Πρόκειται για τομές που στην πράξη μεταφράζονται σε περίπου 70% έκπτωση στο ηλεκτρικό ρεύμα, ποσοστό υπερδιπλάσιο εκείνου που ίσχυε με το προηγούμενο σύστημα δηλ. 30%-35%. Για την υποβολή των αιτήσεων υπαγωγής στο νέο ΚΟΤ, η ηλεκτρονική πλατφόρμα άνοιξε στις 15 Φεβρουαρίου και οι αιτήσεις θα κατατίθενται στο νέο σύστημα που είχε ενεργοποιηθεί για το κοινωνικό μέρισμα. Θα υπάρξει μια μεταβατική περίοδος μέχρι την 30η Απριλίου ώστε όλοι οι δικαιούχοι να έχουν το χρόνο να υποβάλουν τη νέα αίτηση ένταξης με βάσει τα νέα στοιχεία ακόμα κι αν υπάγονται ήδη στο ΚΟΤ.
Επιπλέον αναδιαμορφώνεται το σύστημα τιμολόγησης και ο τρόπος υπολογισμού των χρεώσεων για τις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ). Η απόφαση της κυβέρνησης να διαθέσει 360 εκ. ευρώ από τα πρόσθετα έσοδα που απέφερε η περιστολή της σπατάλης στο δημόσιο και η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής στην αποπληρωμή των οφειλών προς τη ΔΕΗ για τις ΥΚΩ, απέτρεψε αύξηση των σχετικών χρεώσεων στους λογαριασμούς των ίδιων των καταναλωτών. Μέχρι τώρα η υπερβάλλουσα κατανάλωση τιμολογούνταν βάσει της υψηλότερης κλίμακας, ενιαία στο σύνολο της κατανάλωσης γεγονός που προκαλούσε αυξημένες επιβαρύνσεις σε πολλά νοικοκυριά και μάλιστα τους χειμερινούς μήνες που η κατανάλωση αυξάνεται σημαντικά για την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης. Αυτό τώρα αλλάζει. Η χρέωση της επόμενης κλίμακας αφορά μόνο το μέρος της υπέρβασης και όχι το σύνολο της κατανάλωσης. Η εξομάλυνση του τρόπου χρέωσης της ημερήσιας κατανάλωσης συνεπάγεται συνολικά σημαντικό όφελος για τους οικιακούς καταναλωτές αλλά και οι καταναλωτές νυχτερινού ρεύματος θα ωφεληθούν σημαντικά από την τροποποίηση των χρεώσεων Υ.Κ.Ω.
Προωθείται επίσης η επανασύνδεση του ρεύματος για τα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά μέσω της εφάπαξ καταβολής 10 εκ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό του 2017. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών προχωρά στην παροχή εφάπαξ ειδικού βοηθήματος για την στήριξη των καταναλωτών με χαμηλά εισοδήματα, που έχουν αποσυνδεθεί από το δίκτυο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος εξαιτίας ληξιπρόθεσμων οφειλών και την επανασύνδεσή τους με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
Αναφορικά με το ηλεκτρικό ρεύμα, δεν θα πρέπει ξεχνάμε επίσης την μεγάλη παρέμβαση της Κυβέρνησης για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε νοικοκυριά που αδυνατούσαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας, όταν το 2015 το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης εφάρμοσε πρόγραμμα για τα νοικοκυριά που διαβιούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας με το οποίο, παράλληλα με τα επιδόματα σίτισης και ενοικίου, παρέχονταν και δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα έως 300kwh μηνιαίως, δωρεάν επανασύνδεση και ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των καταναλωτών η παροχή των οποίων είχε διακοπεί.
Ακόμη με παρέμβαση της Κυβέρνησης διευκολύνεται η πρόσβαση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στο φυσικό αέριο καθώς το δίκτυο παροχής φυσικού αερίου διευρύνεται με γρήγορους ρυθμούς σε ολόκληρη τη χώρα, προσφέροντας μια σημαντική εναλλακτική θέρμανσης κατά πολύ φθηνότερη και φιλικότερη προς το περιβάλλον. Ενώ στις περιοχές της Αττικής που παρουσιάζουν χαμηλά ποσοστά διείσδυσης φυσικού αερίου κάτω του 15% και σε κοινωνικές ομάδες με ιδιαίτερα χαμηλά εισοδήματα (δικαιούχους του εισοδήματος κοινωνικής αλληλεγγύης), απευθύνεται το πρόγραμμα αντικατάστασης του υφιστάμενου συστήματος θέρμανσης πετρελαίου, με σύστημα φυσικού αερίου, συνολικού ύψους 5 εκ. ευρώ.
Στην ίδια κατεύθυνση υποστήριξης των νοικοκυριών για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους χαρακτηριστικά είναι επίσης τα προγράμματα που συνεχίζονται για την επιδότηση πετρελαίου θέρμανσης με δικαιούχους, νοικοκυριά χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων όπως και για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών το Πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον» που περιλαμβάνει ειδικά εισοδηματικά κριτήρια σε σχέση με τον προσδιορισμό των δικαιούχων ενίσχυσης για την εφαρμογή μέτρων ενεργειακής αναβάθμισης και το 2016 προβλέφθηκε η ανανέωση του προγράμματος και η τροποποίησή του προκειμένου να ενταχθούν περισσότεροι δικαιούχοι.
Αυτές τις ημέρες ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας μάλιστα υπέγραψε την Κοινή Υπουργική Απόφαση προκήρυξης του προγράμματος «Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον ΙΙ», το οποίο παρέχει χρηματοδότηση για την υλοποίηση παρεμβάσεων που βασικούς στόχους έχει, την εξοικονόμηση ενέργειας στον οικιακό κτιριακό τομέα και τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και κατά συνέπεια του ενεργειακού κόστους των νοικοκυριών, με ιδιαίτερη μέριμνα για τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Σημαντικό να αναφερθεί επίσης πως μόλις πριν λίγες ημέρες ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας υπέγραψε και με τον πρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών τη δωρεά του ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος για το νέο πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον ΙΙ» από την ΕΕΤ, μέσω του οποίου θα γίνεται η ηλεκτρονική υποβολή των αιτήσεων και η παρακολούθηση της πορείας τους για ένταξη στις χρηματοδοτούμενες δράσεις. (Αυτή η διαδικασία σύνδεσης των τραπεζών με το πληροφοριακό σύστημα θα ξεκινήσει σταδιακά από τις 15 Φεβρουαρίου και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του μήνα, οπότε θα αρχίσει η υποβολή των αιτήσεων από τους ενδιαφερόμενους).
Πρόσφατες είναι επίσης και οι ρυθμίσεις για το Χρηματιστήριο Ενέργειας. Με την τροποποίηση του Ν. 4425/2016 γίνεται η αναδιοργάνωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, προϋπόθεση της οποίας αποτελεί το Χρηματιστήριο Ενέργειας, προς όφελος των συμμετεχόντων στην αγορά και των τελικών καταναλωτών. Βασικός στόχος μεταξύ άλλων είναι και η ενίσχυση του ανταγωνισμού και της διαφάνειας με άμεσα οφέλη στη μείωση του ενεργειακού κόστους και τη διασφάλιση καλύτερων τιμών για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
Μεγάλη τομή στον τομέα της ενέργειας στην Ελλάδα αποτελεί και το νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τις Ενεργειακές Κοινότητες που ψηφίστηκε πρόσφατα.
Για πρώτη φορά εισάγεται η έννοια της ενεργειακής δημοκρατίας δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες, τους τοπικούς φορείς, όπως οι δήμοι και οι περιφέρειες και σε μικρές και μεσαίες τοπικές επιχειρήσεις να συμμετέχουν στην ενεργειακή μετάβαση και τον ενεργειακό σχεδιασμό, μέσω της άμεσης ενεργής εμπλοκής τους σε ενεργειακά εγχειρήματα.
Πολίτες και τοπικοί φορείς αποκτούν πλέον διττό ρόλο, και ως καταναλωτές και ως παραγωγοί ενέργειας.
Έτσι οι Ο.Τ.Α. θα μπορούν να προσφέρουν στους πιο ευάλωτους συμπολίτες μας προνομιακή πρόσβαση στο ρεύμα που παράγει η Ενεργειακή Κοινότητα, αξιοποιώντας μάλιστα μέρος από το πλεόνασμα που προκύπτει. Αυτή η πρωτοβουλία της Κυβέρνησης αποτελεί μία έμπρακτη απόδειξη της στρατηγικής στον ενεργειακό τομέα και της γενικότερης προσπάθειας για μείωση του ενεργειακού κόστους σε όλα τα νοικοκυριά, που αναμένεται να δώσει σημαντική ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα στο πλαίσιο της εξόδου από την κρίση και της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας μας.
Άλλο ένα σημαντικό βήμα στον μακρόπνοο σχεδιασμό της Κυβέρνησης για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή, έγινε πρόσφατα και με την Απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τη σύσταση της Εθνικής Επιτροπής για την Ενέργεια και το Κλίμα.
Πρόκειται για τον φορέα που θα αναλάβει την εκπόνηση του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που θα υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή βάζοντας έτσι τα θεμέλια για την διαμόρφωση του χάρτη για τον ενεργειακό μετασχηματισμό και την αξιοποίηση των επενδυτικών ευκαιριών σε όλο το φάσμα του ενεργειακού τομέα.
Η ενεργειακή φτώχεια όντως προβάλλει όλο και πιο απειλητικά.
Οικογένειες ζουν στο σκοτάδι και συμπολίτες μας περνούν τον χειμώνα χωρίς θέρμανση.
Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα.
Πραγματικότητα όμως είναι και ότι το θέμα της ενεργειακής φτώχειας παραμένει συνεχώς στην ατζέντα αυτής της Κυβέρνησης.
Μιας Κυβέρνησης που έχει στο επίκεντρο της ενεργειακής στρατηγικής της την εξάλειψη του φαινομένου της ενεργειακής φτώχειας και δημιουργεί σημαντικά παράθυρα ευκαιρίας για την ανάπτυξη δράσεων σε αυτή την κατεύθυνση με συνεχείς πρωτοβουλίες.
Μιας Κυβέρνησης που δίνει εμπράκτως καθημερινή μάχη για την υποστήριξη όλων των ευάλωτων συμπολιτών μας.
