Ένα αφιέρωμα στην ζωή και το άγνωστο έργο του προσφάτως βραβευθέντος από την Ακαδημία Αθηνών, Κώστα Μαυρίκη.
Ο Κώστας Μαυρίκης, συγγραφέας και ιδρυτής του Μουσείου Αλοννήσου, ζει και δραστηριοποιείται στην Αλόννησο. Είναι παντρεμένος με την Αγγελική Αγάλλου και έχουν τρία παιδιά.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Στενή Βάλα από οικογένεια ψαράδων με καταβολές από την Ικαρία. Από μικρός ασχολήθηκε με το υποβρύχιο ψάρεμα και τις καταδύσεις μαζί με τον πατέρα του. Ήταν οι πρώτοι που ανακάλυψαν τα μοναδικά στον κόσμο ναυάγια της Περιστέρας. Με μεγάλη επιμονή τα δήλωσαν και τα ανέδειξαν κόντρα στην αδιαφορία του κράτους. Σήμερα βρίσκονται στο τελικό στάδιο για να λειτουργήσουν ως υποβρύχια μουσεία, αλλά τίποτα δεν θα είχε γίνει αν δεν υπήρχε η εμμονή αυτών των δύο. Με την ίδια επιμονή άρχισε να συλλέγει αντικείμενα από την θάλασσα αλλά και από την στεριά.
Σε νεαρή ηλικία αποφάσισε να χτίσει το δικό του μουσείο. Όταν την χρυσή δεκαετία του 2000, όλοι έχτιζαν δωμάτια εκείνος σε κόντρα των καιρών έχτισε το κτήριο, όπου θα στέγαζε τις συλλογές του. Στην αρχή κανείς δεν τον πίστεψε, γιατί κάτι τέτοιο ακουγόταν τελείως ουτοπικό. Εκείνος όμως συνέχισε με πείσμα θέλοντας να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Το 2000 έφτιαξε τον πρώτο όροφο με πολύ σκληρή δουλειά και στα επόμενα 8 χρόνια τους υπόλοιπους 3 ορόφους.
Σήμερα, έπειτα από 18 χρόνια λειτουργίας, το 900 τ.μ. κτήριο δεν επαρκεί να στεγάσει πλέον τις συλλογές των 40.000 αντικειμένων, τα οποία με πάθος και μεράκι συνέλεξε ο Κώστας Μαυρίκης. Το πετρόκτιστο κτήριο του μουσείου δεσπόζει στο λιμάνι του Πατητηρίου. Ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από την λιτή αρχιτεκτονική του αλλά και από το εσωτερικό του, καθώς κανένας δεν περιμένει ένα τέτοιου επιπέδου μουσείο σε ένα τόσο μικρό νησί.
Το μουσείο έχει πολλά τμήματα. Το υπόγειο είναι το λαογραφικό. Είναι διαρρυθμισμένο σαν ένα μικρό χωριό με μικρά σπιτάκια που φιλοξενούν επαγγέλματα που χάθηκαν. Στον πρώτο όροφο υπάρχει το ναυτικό τμήμα με την Αλόννησο από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα. Εδώ εκτίθενται οι στολές των ναυτικών, ο οπλισμός τους και τα αντικείμενα που είχαν στα σκάφη τους, καθώς και αντικείμενα που έφερναν πίσω στο νησί τους για την διακόσμηση των σπιτιών τους. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν και οι γυναίκες τους με τις ανάλογες φορεσιές και τα προσωπικά τους αντικείμενα.
Στον δεύτερο όροφο υπάρχει το καταπληκτικό πειρατικό τμήμα, το οποίο απεικονίζει την πειρατική δραστηριότητα στο νησί της Αλοννήσου. Το νησί λέγονταν για πολλά χρόνια και Κλεπτοφωλεαί ή Διαβολονήσια λόγω της έντονης πειρατικής παρουσίας. Βρισκόταν στην μέση ενός διαχρονικού ναυτικού κόμβου. Αυτό εξηγεί και τα πολλά ναυάγια. Στις βιτρίνες αυτού του τμήματος ο επισκέπτης ταξιδεύει σε μια άλλη εποχή. Είναι τόσα πολλά τα αντικείμενα που θα χρειαστεί αρκετό χρόνο ονειροπόλησης.
Στον ίδιο όροφο στεγάζεται και το στρατιωτικό τμήμα του μουσείου. Εδώ φαίνεται έντονα η πολεμική αρετή των Ελλήνων στους σύγχρονους πολέμους, στους οποίους έλαβαν μέρος οι προγονοί μας. Στο κτήριο υπάρχει και πολυχώρος εκδηλώσεων, όπου έλαβαν χώρα πολλές εκθέσεις κυρίως νέων καλλιτεχνών, ομιλίες και μικρά συνέδρια. Το μουσείο είναι ένα κέντρο ζωντανού πολιτισμού και όχι ένας παγερός χώρος με άψυχα αντικείμενα.
Στον τελευταίο όροφο βρίσκεται το μικρό καφέ με τις ατελείωτες συζητήσεις και τα γραφεία που συντονίζουν την οργάνωση του. Εκεί εδρεύει ο Σύλλογος Φίλων του Μουσείου, ο οποίος το υποστηρίζει ηθικά και με παροχή εθελοντικής εργασίας. Εδώ φυλάσσονται και τα αρχεία του μουσείου. Ο Κώστας Μαυρίκης κατάφερε να συγκεντρώσει ένα καταπληκτικό αρχείο 63.000 ψηφιακών φωτογραφιών από τον χώρο των Βορείων Σποράδων, καθώς και έναν τεράστιο όγκο εγγράφων από το 1700 έως τις μέρες μας (το αρχείο περιλαμβάνει 30.000 περίπου έγγραφα). Ο ίδιος είναι τόσο φανατικός ως προς την διάσωση αντικειμένων και τεκμηρίων, ώστε από μόνος του έχει καταφέρει να σώσει ένα πολύ σπουδαίο κομμάτι της ιστορίας των Βορείων Σποράδων.
Ο Κώστας Μαυρίκης έχει συγγράψει 12 βιβλία που αφορούν τον χώρο των νησιών σε διαφορετικές εποχές και έχει δημιουργήσει το Αρχείο Μελετών Αλοννήσου και Ερημονησίων με 3 εκδόσεις. Όταν τον ρωτάει κάποιος γιατί όλα αυτά δεν τα προβάλλει, απαντά πάντα με στωικότητα και ταπεινότητα ότι όλα τα έκανε από αγάπη για το νησί και τους κατοίκους του και για να καλύψει τα πολιτιστικά κενά που υπήρχαν.
Έφτασε όμως η στιγμή που το έργο του άρχισε να αναγνωρίζεται. Πρώτα, μεγάλο ίδρυμα της Οξφόρδης επέλεξε το βιβλίο του με τα ναυάγια να μεταφραστεί και να προωθηθεί στο εξωτερικό. Στη συνέχεια, πριν λίγες μέρες, ήρθε η βράβευση του από την Ακαδημία Αθηνών για την συμβολή του στην διάσωση της τοπικής ιστορίας και πολιτιστικής κληρονομιάς. Κάποιοι άνθρωποι του πνεύματος κατάλαβαν την αξία ενός ακούραστου εργάτη του πολιτισμού σε ένα μικρό νησί του Αιγαίου και τον τίμησαν. Και μαζί με αυτόν τίμησαν όλη την Θεσσαλία. Αναγνωρίστηκε έτσι το έργο ενός απλού και στωικού ανθρώπου που έχει σηκώσει στην πλάτη του τον πολιτισμού ενός ολόκληρου νησιού και καταφέρνει για χρόνια να στέκεται αθόρυβα πίσω από τα φώτα και να αφήνει το δικό του ίχνος πολιτισμού.
Ο ίδιος μιλάει με ιδιαίτερη συγκίνηση για την συγκεκριμένη βράβευση και την συμμετοχή εξήντα ατόμων που ταξίδεψαν από την περιοχή της Θεσσαλίας έως την Αθήνα για να τον τιμήσουν στην βράβευση σε γεύμα που προσέφεραν για αυτόν οι Βολιώτες φίλοι του, Δημήτρης και Λουκία Ηλιοπούλου.
Κλείνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ τον Κώστα Μαυρίκη για την σπουδαία βράβευση του αλλά και να εκφράσω τις ευχαριστίες όχι μόνο τις δικές μου αλλά και των συμπολιτών μας για όσα έχει προσφέρει στον τόπο μας, καθώς με την συγκεκριμένη βράβευση τιμήθηκε όχι μόνο ο ίδιος για το έργο του αλλά όλη η Αλόννησος!!!
Κική Αναγνώστου
30/12/2019
