Πιερία: Κρυμμένα μυστικά δίπλα στον Όλυμπο

Βράχος της Βασίλισσας. Καρακόλι. Δούλου. Μόρνα. Η λαϊκή φαντασία οργιάζει επινοώντας τοπωνύμια, επηρεασμένη από την καθημερινή ζωή, τους κατακτητές, ιστορικά συμβάντα και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία — όλα βγαλμένα από τη ζωή. Ανάμεσα στον οξυκόρυφο Όλυμπο και τα ήπια Πιέρια, μια γη κρυφή, χωρίς ιδιαίτερο όνομα, δεσπόζει με αξιοζήλευτες ομορφιές δίπλα ακριβώς στην τουριστική πεπατημένη. Αφήνω τους νευρικούς τουριστορειβάτες από κάθε γωνιά της Γης που με στόχευση ακριβείας έρχονται να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους στον Όλυμπο και εξαφανίζομαι στις χαράδρες που αριστοτεχνικά σμίλεψαν το Μαυρονέρι, το Πετριώτικο και άλλα ποτάμια και ρέματα δίχως όνομα — ίσως ακριβώς λόγω της έλλειψης χαρακτηριστικού ονόματος και branding δεν καταφθάνουν εδώ οι μάζες για να απαθανατίσουν τη μοναδική στιγμή τους. Αυτή η πολυποίκιλη γη, που εκτείνεται με κατεύθυνση δυτική από τα χωριά Φωτεινά και Πέτρα έως το οροπέδιο του χωριού Άγιος Δημήτριος, μου αποκαλύπτει τη μοναδική της ταυτότητα βήμα-βήμα, καθώς μελετώ τη γεωμορφολογία της περπατώντας.

Στις νότιες απολήξεις των Πιερίων Ορέων ξεδιπλώνεται μια χαράδρα που θα τη ζήλευε και ο Όλυμπος, εκεί που η κορυφή Πέντε Πύργοι με την αδιανόητη θέα εποπτεύει το σπουδαίο αλλά έρημο χωριό Σκοτεινά: έναν οικισμό με μακραίωνη βιοτεχνική ιστορία, ένα ανεπανάληπτο πέτρινο γεφύρι και το παλαιότερο, μυστηριακό όνομά του – Μόρνα. Από τη μία τα Πιέρια, από την άλλη το όρος Τίταρος. Κάποιοι λένε ότι αποτελούν ένα ορεινό σύμπλεγμα. Τι κι αν είναι; Στα νότιά του, δύο χωριά με παμπάλαιες ρίζες, το Λιβάδι και ο Άγιος Δημήτριος στηρίζουν ακόμη την κτηνοτροφία της χώρας. Στρέφομαι ακόμα πιο νότια, για να πέσω πάνω σε ένα άλλο θεόρατο ορεινό φράγμα, την εντυπωσιακή Βουλγάρα. Λένε ότι ανήκει στον Όλυμπο. Τι κι αν ανήκει; Τα ρέματα που τροφοδοτεί σμίγουν στο γνωστό ποτάμι Ξερολάκκι το οποίο, αφού πρώτα σμίλεψε κρυμμένα από τον κόσμο φαράγγια και σπηλαιοβάραθρα, χάραξε το ανάγλυφο της γης πίσω από το χωριό Πέτρα. Τώρα, με περισσή δύναμη και ροή, σμιλεύει λίγο πιο κάτω τα απαράμιλλης ομορφιάς Στενά της Πέτρας. Η συμβίωση των ρεμάτων φουσκώνει και, τελικά, καταλήγει να τροφοδοτεί τον ποταμό Μαυρονέρι – το μεγάλο ποτάμι τρώει το μικρό.

Στέκομαι κάτω από τα αναρριχητικά πεδία της Πέτρας, που παλαιότερα ονομαζόταν Λόκοβη. Κάτω από μπλεγμένες βελανιδιές, αριές και γλιστροκουμαριές, αμέριμνος διασταυρώνεται μαζί μου ένας ευμεγέθης, πυκνότριχος αγριόγατος. Κάνει επί τόπου μεταβολή και εξαφανίζεται, όπως θα έκαναν άλλωστε τα περισσότερα ζώα στη θέα των ανθρώπων, που τους προκαλεί τρόμο. Αναζωογονημένος και γεμάτος ελπίδα, χωρίς συγκεκριμένη αιτία, προχωρώ στην είσοδο του μονοπατιού προς το Καρακόλι. Διέρχεται από ένα τούνελ χαμηλών δέντρων, οργιώδη μεσογειακή βλάστηση, και κρατά για αρκετές εκατοντάδες μέτρα ένα μυστικό, που έξαφνα μου το πετά κατάφατσα: ένα εξαιρετικό καλντερίμι, λιθόστρωτο, ευρύ, που σύντομα οδηγεί σε μια παμπάλαια πέτρινη γέφυρα εκεί που δεν θα την περίμενε κανείς! Το μυαλό μου κατασκευάζει υποθέσεις: Αυτό πρέπει να ήταν κάποτε η μοναδική οδός που συνέδεε τον κάμπο με τον Άγιο Δημήτριο και, εν τέλει, με τα χωριά της Ελασσόνας. Γιατί στο υψόμετρο που βρίσκεται θα ήταν η ευκολότερη και γρηγορότερη δίοδος. Από εδώ πρέπει να πέρασαν στρατοί, κατακτητές, έμποροι, υποζύγια, παιδιά που πήγαιναν σχολείο στον κάμπο.

Ακριβώς πάνω σ’ αυτήν τη σκέψη συμβαίνει η πιο αναπάντεχη συνάντηση που μου έτυχε στα 25 χρόνια που περπατώ στα ελληνικά βουνά. Ένα νέο παιδί, αμούστακο, που βοσκάει πρόβατα, σε μια περιοχή της χώρας η οποία κατά τα άλλα έχει χωριά και πόλεις πολύ κοντά της, χωρίς προβλήματα πρόσβασης, με υποδομές, τουρισμό. «Γεια σου, αδερφέ! Πόσο χρονών είσαι;», τον ρωτάω. «17», απαντά. «Τελειώνεις το Λύκειο δηλαδή φέτος». «Όχι, σταμάτησα μετά το Γυμνάσιο». Έκπληξη, παύση, ανάσα από μέρους μου. «Θέλω να είμαι εδώ πάνω, με τα ζώα», μου εξηγεί. Τον χαιρετώ, του εύχομαι καλή τύχη και συνεχίζω στο καλντερίμι με κατεύθυνση τον Βράχο της Βασίλισσας. Τρέφω ανάμεικτα αισθήματα, μάλλον ελπιδοφόρα. Όλα αυτά συμβαίνουν μακριά από τα φώτα του τουρισμού, σε έναν κρυμμένο παράδεισο, γεμάτο μόχθο, νιάτα, μυρωδιά μεσογειακών βοτάνων, υπέροχη θέα και άφθονο χωροχρόνο για περισυλλογή και αναστοχασμό.

Στην περιοχή μεταξύ Πιερίων Ορέων και Ολύμπου υπάρχουν πολλά μονοπάτια μικρού και μεσαίου μήκους, σε χαμηλότερα και πιο προσβάσιμα υψόμετρα. Δεν βρίσκονται στην καλύτερη κατάσταση και η σήμανσή τους είναι στοιχειώδης. Με λίγη προσοχή όμως μπορείτε να ακολουθήσετε πορείες που θα σας αφήσουν υπέροχες μνήμες. Υπάρχουν ωστόσο και μονοπάτια σε καλή κατάσταση. Όπως αυτό που οδηγεί στην εκκλησία της Παναγίας, σε ένα καταπράσινο βαθύ φαράγγι στη θέση Αγιονέρι και κατόπιν στον Βράχο της Βασίλισσας. Ή εκείνο γύρω από το πέτρινο γεφύρι της Μόρνας. Αλλά και το μονοπάτι και η πέτρινη γέφυρα δίπλα στο χωριό Άγιος Δημήτριος, και πολλά άλλα. Επίσης, ένα πλήθος προορισμών μέσα και δίπλα στην αχαλίνωτη φύση προσφέρονται εξίσου για πεζοπορία και αναψυχή: Τα χωριά Πέτρα, Άγιος Δημήτριος (με δυνατότητα διαμονής και φαγητού –και τι φαγητού!- όλο τον χρόνο), Φτέρη και Μόρνα. Τα οργιαστικά δάση μεταξύ των ποταμών της περιοχής. Ο αρχαιολογικός χώρος στις Σπάθες, στις πλαγιές της Βουλγάρας.

Σε αυτή την ευρύτερη περιοχή, που βρίσκεται πολύ κοντά στην Κατερίνη, έχουν μακροχρόνια προσφορά δύο ορειβατικοί σύλλογοι που με την επιμονή τους κατάφεραν να φροντίσουν και να αναδείξουν δύο δίκτυα μονοπατιών σε ισάριθμα κοντινά βουνά. Ο ΕΟΣ Κατερίνης καθάρισε και σηματοδότησε -διαδικασία που συνεχίζεται- το δίκτυο μονοπατιών των Πιερίων Ορέων, έναν δασόκοσμο πνιγμένο στις οξιές και τα έλατα, με κύριο κέντρο πρόσβασης το χωριό Άνω Μηλιά. Λίγο νοτιότερα, ο ΦΣΛ Όλυμπος ολοκληρώνει τον υποδειγματικό καθαρισμό και τη σηματοδότηση ενός δικτύου μονοπατιών απαράμιλλης ομορφιάς, σε απόσταση αναπνοής από τα πολύβουα αντίστοιχα του Ενιπέα και του οροπεδίου των Μουσών. Συνιστώ αυτά τα δίκτυα σε όλους, καθώς ενδείκνυνται από απλές οικογενειακές βόλτες μέχρι σκληρές ορειβατικές διαδρομές, με βατότητα και σήμανση καλές έως πολύ καλές.

*Ο Λευτέρης και ο συνεργάτης του Βύρων ίδρυσαν το 2009 την εταιρεία χαρτογραφήσεων και μελετών μονοπατιών Geopsis, με στόχο να συμβάλλουν στη βελτίωση και ανάδειξη των μονοπατιών της ορεινής Ελλάδας. Όλα τα παραπάνω αξιοθέατα και μονοπάτια θα τα βρείτε στους ψηφιακούς χάρτες Πιερίων και Ολύμπου Geopsis: geopsis.com/olympus και geopsis.com/pieria