«Νερά που έχουν ευαίσθητη επιδερμίδα…»

«Το νερό εξακολουθεί να κυλάει, το νερό συνεχίζει να πέφτει, καταλήγει πάντα σ’ έναν οριζόντιο θάνατο», γράφει ο Γκαστόν Μπασελάρ. Φωτ. Shutterstock

«Πολύ ολέθρια αυτή η τάση του αιώνα μας να νομίζουμε ότι η φύση είναι ονειροπόληση, είναι φυγοπονία, ραθυμία». Την πρόταση αυτή του Μισελέ παραθέτει ως μότο ο Γκαστόν Μπασελάρ στο κεφάλαιο «Το βίαιο νερό» του έξοχου, κλασικού πια, βιβλίου του «Το νερό και τα όνειρα. Δοκίμια πάνω στη φαντασία της ύλης» (μτφρ.: Ελένη Τσούτη, εκδ. Χατζηνικολή 1985, εκδ. Βασδέκη 2016). Ο κύριος Γκρι σκέφτεται ότι όσοι είμαστε μακριά από τις εικόνες της υδάτινης Αποκάλυψης στη Θεσσαλία, έχουμε την πολυτέλεια της περισυλλογής στον απόηχο της αντάρας. Ωστόσο, ακόμα και στον τρίτο όροφο ενός, ασφαλούς κατά τα άλλα, αθηναϊκού διαμερίσματος, όταν ξυπνάς τη νύχτα της μεγάλης βροχής και βλέπεις όλη την κουζίνα και το καθιστικό πλημμυρισμένα με έναν αφύσικο τρόπο, η πραγματικότητα του βολεμένου που απέχει από τον κίνδυνο γίνεται διάτρητη. Οι υγροί εφιάλτες του Ταρκόφσκι, με τα εσωτερικά των σπιτιών να στάζουν από παντού, τα αποκαλυπτικά οράματα του Ρίτσαρντ Τσάμπερλεν στο «Τελευταίο κύμα», που ο Πίτερ Γουίαρ γύρισε το 1977, όλα επανέρχονται κοιτώντας τις εικόνες του πλημμυρισμένου κάμπου, με τα κουφάρια των ζώων, ενώ ο αριθμός των νεκρών αυξάνεται κάθε μέρα, αργά, βασανιστικά όπως το μαρτύριο της σταγόνας. Κάποιος έγραψε πως όταν μπαίνει ο άνθρωπος στο νερό, πρέπει να βυθιστεί ώς και τους ώμους του για να βρεθεί στην επικράτειά του. Εως τα γόνατα ή έως τη μέση, αυτό δεν λέει τίποτα. Οταν όμως μένει μονάχα το κεφάλι έξω, περνάμε σε μιαν άλλη σφαίρα, ανοίκεια, μητρική μα και δυνάμει πνιγηρή (όπως είναι κάθε αληθινή μάνα).

Πόσο μάλλον όταν τα νερά του ουρανού, τα νερά μιας λίμνης, ενός ποταμού (ή, πολύ περισσότερο, μιας θάλασσας) έρθουν αυτά σε εμάς: το νερό που εισβάλλει μέσα σ’ ένα σπίτι, ή στη στάνη πνίγοντας όλα τα ζώα, είναι απόκοσμο, νεκρικό.

«Ενα απλό χτύπημα νυχιού, η πιο ελαφριά κηλίδα μπορεί να ξυπνήσει τον θυμό του νερού».

«Ορισμένες λίμνες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες, αντιδρούν αμέσως στον παραμικρό ερεθισμό», γράφει ο Μπασελάρ, «νερά που έχουν ευαίσθητη επιδερμίδα… ένα απλό χτύπημα νυχιού, η πιο ελαφριά κηλίδα μπορεί να ξυπνήσει τον θυμό του νερού». Οπως λέει χαρακτηριστικά, εκφράζοντας αυτό που ζούμε σήμερα: «Πολεμάμε εναντίον των πραγμάτων όπως πολεμάμε εναντίον των ανθρώπων. Το πνεύμα της μάχης είναι ομοιογενές».

Υπάρχει όμως και μια άλλη εικόνα βίαιου νερού, θαλασσινού: ένα σώμα που βυθίζεται στα μολυσμένα νερά του λιμανιού, που βράζουν από τις προπέλες ενός πλοίου. Το σώμα παραδέρνει στους αφρούς, δεν έχει καμία τύχη. Κάποιοι κοιτούν από ψηλά απαθείς. Εκείνη τη στιγμή δεν τους περνά από το μυαλό πως και αυτοί βυθίζονται σε ένα άλλο νερό, οργισμένο, αρχέγονο, που δεν συγχωρεί τέτοια ύβρη. Καταδικασμένοι ισοβίως στο μαρτύριο της σταγόνας.