Οι κοινωνίες, σαν ζωντανοί οργανισμοί, εξελίσσονται αργά, σχεδόν ανεπαίσθητα, μέσα από σύνθετες διαδρομές που καθορίζονται από πολιτισμικές νόρμες, ηθικούς κώδικες και διαχρονικές παραδόσεις. Κάποιοι κοινωνικοί τομείς, ωστόσο, παραμένουν “δέσμιοι” άρρητων κανόνων, γνωστοί και ως ταμπού. Αυτοί οι περιορισμοί καθορίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, αποτρέποντας την ανοιχτή συζήτηση και τη δημόσια αποδοχή διαφόρων θεμάτων. Ποια είναι, όμως, αυτά τα θέματα και ποια βήματα γίνονται προς την αλλαγή;
1. Ψυχική υγεία
Η φύση των ταμπού διαφέρει από πολιτισμό σε πολιτισμό, ωστόσο κάποια κοινά σημεία συναντώνται σε κάθε γωνιά του κόσμου. Ένα από τα πιο διαχρονικά και παγιωμένα είναι το ταμπού της ψυχικής υγείας.
Για δεκαετίες, η συζήτηση γύρω από την κατάθλιψη, τις αγχώδεις διαταραχές ή τις νευροαναπτυξιακές διαφοροποιήσεις περιβαλλόταν από στίγμα, αποτρέποντας πολλά άτομα από το να αναζητήσουν βοήθεια, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία ή η ψυχανάλυση. Σήμερα, πρωτοβουλίες από κορυφαίους οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, και καμπάνιες ενημέρωσης που υποστηρίζονται από προσωπικότητες διεθνούς βεληνεκούς, αρχίζουν να σπάνε τον φαύλο κύκλο της σιωπής.
2. Σεξουαλικότητα και φύλο
Σε πολλές κοινωνίες, η συζήτηση για την ταυτότητα φύλου ή τις μη ετεροκανονικές σχέσεις παραμένει ένα θέμα που προκαλεί αμηχανία ή ακόμη και αντιδράσεις. Παρ’ όλα αυτά, ο κόσμος της μόδας, της τέχνης και της ψυχαγωγίας έχει λειτουργήσει ως φάρος αλλαγών, προσφέροντας ορατότητα και νομιμοποίηση σε ατομικές εκφράσεις που άλλοτε θεωρούνταν περιθωριακές.
3. Χρήματα
Αν και η επιτυχία μετριέται συχνά με υλικούς όρους, η ανοιχτή συζήτηση γύρω από την προσωπική περιουσία, τους μισθούς και τις οικονομικές δυσκολίες εξακολουθεί να θεωρείται άβολη ή αδιάκριτη. Η διαφάνεια, ωστόσο, και η άνοδος της οικονομικής παιδείας στα μέσα ενημέρωσης αλλά και τα σχολεία αλλάζουν το αφήγημα, προωθώντας μια πιο συνειδητή σχέση με το χρήμα.
Τα βήματα προς την αλλαγή
Οι κοινωνικές μεταβολές είναι, αναπόφευκτα, αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ανάμεσα στις ακαδημαϊκές μελέτες, τις πολιτιστικές αναπαραστάσεις και την ίδια την πολιτική βούληση. Για παράδειγμα, ο χώρος της ψυχολογίας έχει συμβάλλει σημαντικά στην αποδόμηση του στίγματος γύρω από την ψυχική υγεία, ενώ οι κυβερνητικές πολιτικές για τη θέσπιση προγραμμάτων υποστήριξης έχουν δημιουργήσει σημαντικές αλλαγές στη στάση των ανθρώπων.
Η τέχνη έχει υπάρξει σαφής καταλυτικός παράγοντας στην καταπολέμηση των ταμπού. Ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία και οι εικαστικές τέχνες λειτουργούν ως καθρέφτες της κοινωνικής συνείδησης, αντανακλώντας και διαμορφώνοντας νέες πραγματικότητες. Ταινίες όπως το Call Me by Your Name και το A Fantastic Woman αποτελούν τολμηρές δηλώσεις υπέρ της ενσωμάτωσης και της αποδοχής.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν, επίσης, αποδειχθεί πρωτόγνωρο εργαλείο για την αποδόμηση των ταμπού. Σε πλατφόρμες όπως το Instagram και το TikTok, ακτιβιστές, ειδικοί και απλοί χρήστες ή δημιουργοί περιεχομένου μοιράζονται εμπειρίες και πληροφορίες, διαβρώνοντας τα παραδοσιακά δόγματα.
Ωστόσο, η αλλαγή δεν έρχεται δίχως αντιστάσεις. Ο συντηρητισμός, η πολιτισμική αδράνεια και οι θεσμοθετημένες προκαταλήψεις συχνά λειτουργούν ως φραγμοί. Παρ’ όλα αυτά, η ίδια η φύση της κοινωνικής εξέλιξης μας υπενθυμίζει πως τίποτα δεν παραμένει στατικό. Τα ταμπού που σήμερα φαίνονται ανυπέρβλητα ίσως, σε μια γενιά, να θεωρούνται απομεινάρια μιας άλλης εποχής.
Η αποδόμηση των κοινωνικών ταμπού δεν είναι ένας αγώνας με προκαθορισμένη ημερομηνία λήξης, αλλά μια συνεχής διαδικασία. Κάθε βήμα προς την αποδοχή και τη συμπερίληψη αποτελεί μια μικρή νίκη της ανθρωπότητας απέναντι στον φόβο του αγνώστου.
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
