Η μεγάλη ανατροπή στην εκτός σχεδίου δόμηση

Το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε ότι δεν αρκεί το ελάχιστο εμβαδόν των 4 στρεμμάτων, αλλά απαιτείται και η ύπαρξη προσώπου σε κοινόχρηστο χώρο (δρόμο) για τη δόμηση ενός ακινήτου, διότι, σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, κατά το Σύνταγμα οι εκτός σχεδίου περιοχές «δεν έχουν ως προορισμό, κατ’ αρχήν, τη δόμηση ή την τουριστική εκμετάλλευση, αλλά τη γεωργική, κτηνοτροφική και δασοπονική εκμετάλλευση και την αναψυχή του κοινού».

Γράφει ο Αγ. Ιωάννης στην Αποκάλυψή του από το νησί της Πάτμου: Οἶδά σου τὰ ἔργα, ὅτι οὔτε ψυχρὸς εἶ οὔτε ζεστός· ὄφελον ψυχρὸς ἦς ἢ ζεστός. Οὕτως ὅτι χλιαρὸς εἶ, καὶ οὔτε ζεστὸς οὔτε ψυχρός, μέλλω σε ἐμέσαι ἐκ τοῦ στόματός μου.

Ξέρω τα έργα σου· «ούτε κρύο ούτε ζέστη». Επρεπε να ήσουν είτε ψυχρός είτε ζεστός. Ετσι, επειδή είσαι χλιαρός και δεν είσαι ούτε ζεστός ούτε ψυχρός, θα σε αποβάλω σαν εμετό από το στόμα μου. (Αποκ. Κεφ Γ΄, 3.15)

Από το νησί της Πάτμου έσκασε προ ημερών η νέα βόμβα στα θεμέλια της ασφάλειας δικαίου στη χώρα μας: η πρόσφατη απόφαση 176/2023 του Συμβουλίου της Επικρατείας αναφορικά με την εκτός σχεδίου δόμηση ανατρέπει όλα τα δεδομένα σε αγοραπωλησίες και συμβόλαια, προεγκρίσεις δόμησης και άδειες δόμησης και σε χιλιάδες μικρές και μεγάλες επενδύσεις, τουριστικές ή αναπτυξιακές, για τις οποίες έχουν ληφθεί προεγκρίσεις ή οι οποίες έχουν ενταχθεί στον αναπτυξιακό νόμο.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε ότι δεν αρκεί το ελάχιστο εμβαδόν των 4 στρεμμάτων, αλλά απαιτείται και η ύπαρξη προσώπου σε κοινόχρηστο χώρο (δρόμο) για τη δόμηση ενός ακινήτου, διότι, σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, κατά το Σύνταγμα οι εκτός σχεδίου περιοχές «δεν έχουν ως προορισμό, κατ’ αρχήν, τη δόμηση ή την τουριστική εκμετάλλευση, αλλά τη γεωργική, κτηνοτροφική και δασοπονική εκμετάλλευση και την αναψυχή του κοινού». Επί της ουσίας, με την απόφαση καταργείται η εκτός σχεδίου δόμηση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, ακόμη και για γήπεδα άρτια και οικοδομήσιμα από τέσσερα στρέμματα και πάνω, τα οποία μέχρι πρότινος μπορούσαν να οικοδομηθούν.

Πρόκειται για ένα ακόμη πλήγμα στη μικροϊδιοκτησία, αλλά και στην ασφάλεια δικαίου στη χώρα μας, με αποκλειστικά υπεύθυνη την κυβερνητική αδράνεια για τη ρύθμιση ενός ζητήματος που αφορά χιλιάδες ιδιοκτήτες που βρίσκονται στον αέρα. «Ούτε κρύο ούτε ζέστη», κατά τα λόγια του Ιωάννη στην Αποκάλυψη. Διευκρινίζω ότι ούτε διαθέτω ούτε εκπροσωπώ (δικηγορικά ή άλλως πως) τέτοιες ιδιοκτησίες. Ωστόσο, παρακολουθώ τις συνέπειες της κυβερνητικής στάσης στην κοινωνία και τους θεσμούς σε περιοχές μικρών και εκτός σχεδίου κλήρων, όπως η Κεφαλονιά και η Ιθάκη, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα: έχουν «παγώσει» όλες οι αγοραπωλησίες και τα συμβόλαια για ακίνητα που μέχρι σήμερα είχαν δικαίωμα έκδοσης νόμιμης οικοδομικής άδειας. Τα πολεοδομικά γραφεία της χώρας και οι υπηρεσίες δόμησης έχουν αναστείλει κάθε προέγκριση δόμησης και άδεια δόμησης σε ακίνητα εκτός σχεδίου πόλης και οικισμών με εμβαδόν μεγαλύτερο των 4.000 τ.μ. χωρίς πρόσωπο σε κοινόχρηστο δρόμο. Ενώ μετέωρες έχουν μείνει μικρές και μεγάλες επενδύσεις, κυρίως τουριστικές, που έχουν ενταχθεί στον αναπτυξιακό νόμο, διότι στερούνται πλέον δυνατότητας έκδοσης οικοδομικής άδειας. Για ακόμη μία φορα η ασφάλεια δικαίου στη χώρα μας κατακρημνίζεται.

Το γαϊτανάκι της κυβερνητικής ανεπάρκειας ξεκίνησε με τον περίφημο νόμο Χατζηδάκη και την καταληκτική προθεσμία της 9ης Δεκεμβρίου του ν. 4759/2020 για την έκδοση προέγκρισης οικοδομικής άδειας για ακίνητα επιφανείας μικρότερης των 4 στρεμμάτων. Με την εκπνοή της προθεσμίας χιλιάδες μικροϊδιοκτήτες έχασαν το δικαίωμα δόμησης, παρά τη ρητή δέσμευση της πολιτείας για την (προηγούμενη) εκπόνηση τοπικών ή ειδικών πολεοδομικών σχεδίων και τον ορισμό νέων ζωνών οικοδόμησης και ανάπτυξης. Τη σκυτάλη παίρνει σήμερα το ΣτΕ, με το απόλυτο κομφούζιο να διαιωνίζεται στις Αρχές, στην κοινωνία και τους θεσμούς και τη δαμόκλειο σπάθη της καταδίκης από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια να επικρέμαται πάνω από τη χώρα μας.

Σκόπιμη πολιτική επιλογή ή τραγική κυβερνητική ανεπάρκεια; Οτιδήποτε απ’ τα δύο, η δικαστική «ρύθμιση» αποτελεί τη χειρότερη εκδοχή θεσμικής απάντησης σε ένα πρόβλημα που λαμβάνει πλέον εκρηκτικές διαστάσεις.

* Ο κ. Νικόλας Φαραντούρης είναι καθηγητής του Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, δικηγόρος στον Αρειο Πάγο.