Η επανάσταση του χαμένου μπρελόκ

Θωμάς Τσαλαπάτης

Η ομορφιά των όπλων μας

εκδ. Αντίποδες, σελ. 176

Στο μεγαλύτερο μέρος των ενοτήτων που συναπαρτίζουν την υπό συζήτηση συλλογή, ο Θωμάς Τσαλαπάτης (1984) πετυχαίνει να δημοσιεύσει ποιήματα ώριμα και ισορροπημένα, δίνοντας την αίσθηση ότι κατασταλάζει δόκιμα στο εντελώς προσωπικό του ύφος. Το βιβλίο αποτελείται από πέντε διακριτά μέρη, με επιμέρους τίτλους. Καθένα τους διαθέτει αυτοτέλεια. Τα δύο πρώτα μέρη («Περιστατικά» και «Οι ορθοί σου τρόποι») είναι λιγότερο επιτυχημένα. Η εντύπωσή μου ενισχύεται από το γεγονός ότι από το τρίτο μέρος και μετά και μέχρι το τέλος ο ποιητής μοιάζει να ανεβαίνει επίπεδο. Δεν χάνει, στο εξής, το νήμα και τη στόχευση μιας ενιαίας ατμόσφαιρας.

Οχι ότι τα παιγνιώδη σημεία των ποιημάτων του πρώτου μέρους δεν διαβάζονται ευχάριστα. Αλλά στο τρίτο μέρος («Η ιστορία έτσι και όχι αλλιώς») βλέπουμε ολοκάθαρα τα ίδια παιγνιώδη μέσα να εφαρμόζονται στην υπηρεσία πιο φιλόδοξων στόχων, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ποια είναι όμως αυτά τα μέσα; Ο Τσαλαπάτης τελειοποιεί στο βιβλίο αυτό μια φωνή που εντατικά συνδιαλέγεται με την κοινωνία, την Ιστορία και τον ιδιωτικό χώρο, χωρίς να βάζει σιγαστήρα στην ιδιαίτερη χροιά του υποκειμένου. Μπορούμε, αν θέλουμε, να τον διαβάσουμε σαν τον έναν και μοναδικό, σαν μια καλλιτεχνική ιδιοτροπία, σαν κονφερασιέ. Και αν πάλι μας ταιριάζει καλύτερα, θα τον τοποθετήσουμε μέλος σε ένα χορό – ίσως όμως θα υποχρεωνόταν τότε ο χορός να λέει και τα δικά του λόγια, έστω σποραδικά.

Η ενότητα «Τα έμπρακτα», με τις ευρηματικές, δυναμικές λεκτικές κατασκευές, δείχνει με τον καλύτερο τρόπο ότι ο ποιητής αφήνει πίσω του τους χιλιοφορεμένους αφορισμούς της δεύτερης ενότητας («Οι ορθοί σου τρόποι»). Κάποιος που καταφέρνει να προσαρμόσει το χαϊκού σε αριθμητικές πράξεις με τις λέξεις, δεν χρειάζεται να μας δείξει ότι ξέρει να γράψει και αφορισμούς. Τα «έμπρακτα» είναι, μαζί νομίζω με το «Σ» της Γιάννας Μπούκοβα, από τα πιο δραστικά ποιητικά παιχνίδια της καινούργιας ποίησής μας.

Ομως την εκτίμηση της/του αναγνώστριας/τη θα κερδίσει ο Τσαλαπάτης προπάντων με τα ποιήματα των ενοτήτων «Η ιστορία έτσι και όχι αλλιώς» και «Σημαίες». Δεν είμαι, μάλιστα, βέβαιη ότι ανήκουν πράγματι σε δύο ενότητες ξεχωριστές. Στα δικά μου μάτια είναι ενιαία η στόχευση και το ύφος. Παραδείγματος χάριν το «Οι Καναδοί λιώνουν» είναι ένα ωραίο ποίημα πολιτισμικής (και πολιτικής) δυσφορίας, που έρχεται, σε διαφορετική ενότητα, να συμπληρώσει την πολύ ιδιαίτερη, τη νευριασμένη λύπη της άτυπης σύνθεσης που αποτελείται από τα ποιήματα «Δήλος», «Η επέλαση της ελαφράς ταξιαρχίας», «Επιστροφή στη Δήλο». Το ποιητικό εγώ δεν είναι θυμωμένο με την Ιστορία, και πολύ καλά κάνει· δύσκολα γράφει καλά ποιήματα ο θυμός. Είναι ανήσυχο, θορυβημένο, υπονομευτικό, καυστικό, ευαίσθητο, χωρίς να μπορεί να προτείνει κάτι συγκεκριμένο, αποφεύγοντας τα μεγάλα λόγια. Σαν κάποιος που για να εκδικηθεί το σαράκι που τον τρώει γίνεται σαράκι ο ίδιος: ο ποιητής-σαράκι. Κανείς έως τώρα δεν σκηνοθέτησε με τέτοιον τρόπο τα φαντάσματα της αρχαίας Δήλου εσωτερικεύοντας θεατρικά την/τον αναγνώστρια/η μέσα στο ποίημα, με τη βοήθεια (με το χιούμορ) ενός χαμένου, ενός πραγματικά επαναστατικού μπρελόκ! Κι αν προϋποτίθεται η παραδοχή μιας ήττας, γίνεται σιγά σιγά τετριμμένη. Ξεθωριάζει: «Προτιμώ το ποίημα για τη Δήλο. Πάμε εκεί;/ Πάλι; Μόλις το διαβάσαμε δυο σελίδες πριν./ Ναι αλλά ξέχασα εκεί το μπρελόκ μου./ Δεν είναι λόγος αυτός να επιστρέφεις σε ένα ποίημα./ Ηταν το αγαπημένο μου μπρελόκ». Σαν να ακούω τη σαββοπουλική φωνή στους «Αχαρνής»: «Το μόνο που θέλει ο μουσικός είναι το έργο». Αλάνθαστη συνταγή.