H αξία των συμβολισμών

POV σημαίνει point of view. Η γωνία απ’ όπου κοιτάζεις τα πράγματα. Το βάζουν τα μικρά στα stories τους. Φαντάσου πως γίνεται το Χ. POV πας σε πάρτι. POV έχεις βγει στο τέλειο μπαρ. POV είσαι γκέι στο χωριό. Aνοίγεις τις εφαρμογές που ανοίγουν όλοι και να ψάχνεις παρέα. Tρέμεις μην πέσεις πάνω σε γνωστό. Aκούς τη μάνα, τη θεία, τον παπά, τους γείτονες να ρωτάνε πότε θα παντρευτείς. Eξετάζεις τη μετανάστευση σε κάποιο μέρος που θα νιώθεις ο εαυτός σου. Βέλγιο; Λουξεμβούργο;

Φαντάσου (pov) ότι είσαι γκέι γυναίκα. Σ’ αρέσει η γειτόνισσα Το λες. Φαντάσου μια αντίδραση τόσο στερεοτυπική που θα μπορούσε να ηχογραφηθεί, για να την παίζουν στους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων στις μαζώξεις με τα «τι να μην κάνετε στο παιδί σας»: λυπάμαι για σένα, σ’ αγαπώ, θα ‘σαι δυστυχισμένη, δεν θα πετύχεις.

Φαντάσου τώρα ότι η τηλεόραση αναγκάζεται να μεταδώσει πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις. Δίνει χρόνο στη δυναμική πολιτικό-μητέρα-νέα γυναίκα που διεκδικεί μία θέση εξουσίας και που μιλάει όμορφα, πολιτισμένα, όπως δεν έχεις ακούσει να μιλούν και πολλές γυναίκες στον περίγυρό σου, γιατί δεν πολυμιλούν για πολιτική, δεν προλαβαίνουν, δεν θεωρείται αποδεκτό. Στο κινητό, στις ιστοσελίδες, στις εφαρμογές, πέφτεις πάνω στον άλλο διεκδικητή της εξουσίας, έναν winner της ζωής. Έναν τύπο που δηλώνει πως δεν θέλει να χάνει, παρόλο που η πολιτική είναι από τα ελάχιστα πεδία όπου πραγματικά καλείται κανείς να μεριμνά γι αυτούς που χάνουν. Όπως και να ‘χει, όμως, κοιτάς τον winner. Νέος, γυαλιστερός, ανοιχτά γκέι. Δεν την κατέστρεψε τη ζωή του, έγινε κάτι κι ας σού ‘χουν πει ότι οι γκέι καταλήγουν στο χαντάκι ή στο περιθώριο.  

Όλ’ αυτά είναι μια ανανέωση των συμβόλων, μια αλλαγή της γλώσσας του πολιτικού παιχνιδιού που είναι επιφανειακή (σε πόσο βάθος μπορεί να πάει ένα tiktok βίντεο ή ένα σύνθημα;) και ρηχή. Μ’ αυτό το α’ και β’ ενικό της creepy αμεσότητας των πολιτικών, μ’ αυτά τα άσπρα δόντια και με «αναλύσεις» δευτερολέπτων. Όμως, αν κάτι «απλώς πουλάει», είναι χωρίς ουσία το γεγονός πως το νέο ευπώλητο αποκλίνει απ’ αυτό που για αιώνες μονοπωλούσε την αγορά;

Η αυτοαπέχθεια και η αυτουπονόμευση στις κουήρ κοινότητες και τις γυναίκες ως αποτέλεσμα συστημικής κακοποίηση είναι απολύτως συνηθισμένα φαινόμενα. Ο κόσμος γύρω μας είναι γεμάτος από ανθρώπους που ζουν ματαιωμένες ζωές και μισούν τον εαυτό τους και τους γύρω τους επειδή ούτε αγαπήθηκαν ούτε ερωτεύτηκαν όπως τους άξιζε. Δεν αγγίχτηκαν, δεν πιάστηκαν χέρι χέρι όπως ήθελαν, δεν κυνήγησαν κι άλλα λεφτά, καλύτερη ζωή, περισσότερες ευκαιρίες, επειδή είχαν μέσα τους το φρένο της απόρριψης, δεν πίστεψαν στον εαυτό τους, επειδή κακοποιήθηκαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι εάν πίστευαν αρκετά θα τα κατάφερναν. Μπορεί να τα κατάφερναν μπορεί και όχι, η επιτυχία είναι και θέμα συστήματος, θεσμών, τύχης, αφετηρίας, προνομίου. Για πολλούς και πολλές, όμως, δεν θα μάθουμε ποτέ, επειδή δεν μπόρεσαν να μην ακυρώσουν το σχέδιο της ζωής τους μετά από δεκαετίες κλονισμού μέσω της κακοποίησης, της αποσιώπησης ή της περιθωριοποίησης. Όσο κυνικοί και να θέλουμε να είμαστε, η αυξημένη ορατότητα για τις γυναίκες και τους γκέι που παρατηρείται στη χώρα τις μέρες της αναστάτωσης(;)/ανανέωσης(;) στην αντιπολίτευση είναι μια στροφή. 

Είναι κάπως υποκριτικό το σοκ με το πόσο στημένο σόου είναι όλα, όταν τα προσχήματα, η τελετουργία, η εμφάνιση και η σκηνοθεσία της εξουσίας και της διεκδίκησής της έπαιζαν πάντα ρόλο στις κοινωνίες. Η τόση αγωνία τις τελευταίες ημέρες για την επιφάνεια ίσως να οφείλεται και στη βιασύνη να μειωθεί η αξία της συμπερίληψης. Όταν σε κάτι μπαίνουν γκέι και γυναίκες προφανώς έχει χαλάσει, έχει γίνει «μέτα»-, δυσερμήνευτο, μια εκφυλισμένη εκδοχή του αληθινού του εαυτού που στο παρελθόν περιελάμβανε αποκλειστικά φωτογραφίες ανδρών στη σειρά. Όλα είχαν ουσία και βάθος, τότε, όταν ο κόσμος δεν είχε τόσο σαφή επίγνωση του πλαισίου, των εργαζομένων στα καμαρίνια και της ύπαρξης ενός χεριού που σκηνοθετεί και μοντάρει τις στιγμές των διαφόρων προσωπικοτήτων.  

Υπάρχουν και μικρά παιδιά και βλέπουν. Έχει νόημα στον ασφυκτικό κλοιό μίας κοινωνίας κομπλεξικής και μπερδεμένης ως προς το ποιοι παράγοντες όντως καθορίζουν την επιτυχία και την ευτυχία, τα παιδιά να γυρίζουν από το σχολείο και να βλέπουν τους γονείς τους να καταναλώνουν περιεχόμενο που περιλαμβάνει μία γυναίκα Πρόεδρο, γκέι συμβούλους του Πρωθυπουργού, τη συντηρητική παράταξη της χώρας σε ρόλο εισηγητή γάμου για όλους και τη μείζονα αντιπολίτευση μεταξύ ενός γκέι άντρα και μίας δυναμικής γυναίκας και εργαζόμενης μητέρας. 

Από ‘κει και πέρα, η προβληματική κατάσταση όπου ειδήσεις, πολιτική, επιστήμη, βιβλία, πολιτισμός αιώνων, τα πάντα σχεδόν αλέθονται, κόβονται, μοντάρονται και παρουσιάζονται σε χαζοχαρούμενα ή μελοδραματικά βίντεο που πρέπει να καταναλωθούν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα παραμένει. Αυτό είναι το πλαίσιο του παιχνιδιού και αγριεύει διαρκώς. Ήδη από την πανδημία κορυφαίοι πολιτικοί και στελέχοι οργανισμών παγκοσμίως φέρονταν σαν instagram ambassadors αντισηπτικού. Η πολιτική στο διαδίκτυο συρρικνώνεται, όπως έχει συρρικνωθεί από καιρό και σε άλλους χώρους (για παράδειγμα στη δουλειά, στα καφέ), επιταχύνεται και εξαναγκάζεται να πυκνώσει τα μηνύματά της τόσο που σχεδόν τα αφανίζει. Αυτό δεν αναιρεί, όμως, την αξία των συμβολισμών και των προτύπων, εκτός κι αν τα πρότυπα έπαψαν να έχουν σημασία από τότε που οι ενσαρκώσεις τους έγιναν πιο θηλυπρεπείς.