Η ρητορική Ερντογάν και οι όποιες αρνητικές συνέπειές της στην ελληνική οικονομία είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθούν. Φωτ. Reuters
Πόσο ισχυρή θα είναι η οικονομική ανάπτυξη του 2023 και ποιοι παράγοντες μπορούν να την «εκτροχιάσουν»; Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, μέσω της τελευταίας έκθεσης της τράπεζας, εκτιμά ανάπτυξη 1,5% για το τρέχον έτος. Η Bank of America όμως εκτιμά πολύ μικρότερη ανάπτυξη 0,6% για τη χώρα μας. Σε κάθε περίπτωση, ο ρυθμός ελληνικής ανάπτυξης θα είναι (πολύ) υψηλότερος εκείνου της Ευρωζώνης, τον οποίο η ΕΚΤ εκτιμά στο 0,5%, ενώ 37 οικονομολόγοι σε έρευνα των Financial Times «κατεβάζουν» την πρόβλεψη για ανάπτυξη στην Ευρωζώνη στο… -0,01%.
Ποιοι παράγοντες λοιπόν θα επηρεάσουν την ελληνική οικονομική ανάπτυξη του 2023; Η ελληνική οικονομία επηρεάζεται (α) αρνητικά από έναν συνθετικό δείκτη ρίσκου (ο οποίος λαμβάνει υπ’ όψιν το διεθνές γεωπολιτικό ρίσκο αλλά και την τιμή του πετρελαίου), (β) θετικά από τη διεθνή ανάπτυξη και (γ) αρνητικά από το επενδυτικό ρίσκο, το οποίο προσεγγίζω από τη διαφορά απόδοσης (spread) μεταξύ του 10ετούς κόστους δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου και του αντίστοιχου γερμανικού.
Εάν λοιπόν ο πόλεμος στην Ουκρανία λάβει τέλος εντός του 2023 και, κατά συνέπεια, η τιμή του πετρελαίου αποκλιμακωθεί περαιτέρω, τότε ο συνθετικός δείκτης ρίσκου θα μειωθεί σημαντικά με αποτέλεσμα τόσο η διεθνής ανάπτυξη, όσο και η ελληνική, να εκπλήξουν ιδιαιτέρως θετικά. Να σημειώσω εδώ δύο θετικά νέα: Το διεθνές γεωπολιτικό ρίσκο έχει μειωθεί, σε σχέση με τον Φεβρουάριο του 2022. Επιπλέον, η τιμή πετρελαίου Brent έχει μειωθεί τους τρεις τελευταίους μήνες κατά περίπου 13,5%.
Από την άλλη πλευρά, όμως, φοβάμαι τόσο την εξέλιξη του επενδυτικού ρίσκου, την οποία επηρεάζουμε τα μέγιστα εμείς με τις δικές μας πράξεις, όσο και το εξωγενές αλλά, ταυτόχρονα, ευρισκόμενο στην «πόρτα μας», «πολιτικό ρίσκο Ερντογάν».
Τι συμβαίνει με το επενδυτικό ρίσκο; Στις αρχές Δεκεμβρίου 2022, και προτού ανοίξουν οι συζητήσεις σχετικά με την πιθανή ημερομηνία του «πρώτου γύρου»(;) των ελληνικών εκλογών, το επενδυτικό ρίσκο βρισκόταν στις 200 μονάδες βάσης. Τόσο περίπου ήταν και το επενδυτικό ρίσκο στα μέσα Ιανουαρίου 2023 όταν ο πρωθυπουργός μίλησε για εκλογές την ερχόμενη άνοιξη. Είτε, λοιπόν, οι διεθνείς επενδυτές δεν βλέπουν με αρνητικό «μάτι» την επίσπευση, κατά μερικούς μήνες, των εκλογών, είτε κρατούν «στάση αναμονής». Στον βαθμό, όμως, που οι εκλογές στην Ελλάδα (ελέω απλής αναλογικής) οδηγήσουν σε βραχυπρόθεσμη (έστω) ακυβερνησία, το επενδυτικό ρίσκο θα «εκτιναχθεί» με αποτέλεσμα η ελληνική ανάπτυξη του 2023 να υποστεί μεγάλη, και αρνητική, πίεση. Από εμάς τους ψηφοφόρους (αλλά και τους πολιτικούς) εξαρτάται η αποφυγή του δυσμενούς αυτού σεναρίου.
Η ρητορική Ερντογάν και οι όποιες αρνητικές συνέπειές της στην ελληνική οικονομία είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθούν. Εάν ανατρέξουμε στο παρελθόν, θα διαπιστώσουμε ότι παρά την ολιγοήμερη, τον Ιανουάριο του 1996, κρίση των Ιμίων, η Ελλάδα κατέγραψε ανάπτυξη 2,8% το συγκεκριμένο έτος, η οποία υπερέβη σημαντικά την ανάπτυξη της προηγούμενης τετραετίας. Σημειώνω, όμως, ότι ο δείκτης γεωπολιτικού ρίσκου στην Τουρκία υπερβαίνει σήμερα τον ιστορικό του μέσο όρο κατά 20% κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι ο πρόεδρος Ερντογάν, προκειμένου να αποπροσανατολίσει από τα εσωτερικά του προβλήματα, καθίσταται περισσότερο από ποτέ απρόβλεπτος. Καλό λοιπόν θα ήταν να μην αγνοήσουμε την αποσταθεροποίηση στην ελληνική οικονομία η οποία ενδεχομένως θα προκύψει από τις αυξανόμενες τουρκικές βλέψεις και απειλές. Πόσο μάλλον εάν αυτές λάβουν χώρα σε καθεστώς βραχυπρόθεσμης ελληνικής ακυβερνησίας…
Ο κ. Κώστας Μήλας είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών, University of Liverpool.
