Η ταινία «Η Φωνή της Χιντ Ρατζάμπ» (The Voice of Hind Rajab), που διανέμεται από αυτή την εβδομάδα στις Ελληνικές αίθουσες, συγκλόνισε το κοινό στο Φεστιβάλ Βενετία που κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής, και απέσπασε το μεγαλύτερο σε διάρκεια χειροκρότημα μετά το τέλος της προβολής.
Η σκηνοθέτιδα Kaouther Ben Hania μίλησε σε συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, με βαθιά συγκίνηση για τη διαδικασία δημιουργίας μιας ταινίας που στηρίζεται σε μια πραγματική, τραγική ιστορία. Η Ben Hania απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις δημοσιογράφων, εστιάζοντας κυρίως στην ηθική ευθύνη, την ερμηνεία, τη δύναμη του κινηματογράφου και τη σημασία της μνήμης.
Η ταινία σήμερα εκπροσωπεί την Τυνησία στα Όσκαρ, για τη κατηγορία καλύτερης διεθνούς ταινίας.
Το ertnews.gr ήταν εκεί.
Από την πρεμιέρα της ταινίας στη Βενετία μέχρι σήμερα, με ποιους τρόπους έχετε δει το παγκόσμιο κοινό να συνδέεται με την ιστορία;
Kaouther Ben Hania
Η πρεμιέρα στη Βενετία ξεπέρασε κάθε προσδοκία μου. Η ανταπόκριση ήταν συγκλονιστική, τόσο έντονη που ένιωσα πως η φωνή της Hind Rajab θα αντηχήσει παντού. Σε κάθε φεστιβάλ όπου υπήρχε βραβείο κοινού, το κερδίσαμε. Σε κάθε προβολή που παρευρέθηκα, οι θεατές ήταν βαθιά συγκινημένοι και πάντα μιλούσαν με σεβασμό για τη μνήμη της Hind.
Η ταινία τιμά τόσο τη Hind όσο και τους διασώστες της Ερυθράς Ημισελήνου. Τι ευθύνη νιώσατε στην απεικόνιση των τελευταίων ωρών τους με ακρίβεια και σεβασμό;
Ένιωσα τεράστια ευθύνη. Πρώτα άκουσα ένα μικρό απόσπασμα της φωνής της Hind που είχε δημοσιευτεί online από την Ερυθρά Ημισέληνο. Όταν τους ζήτησα όλο το ηχητικό αρχείο και μου το εμπιστεύτηκαν, αντιλήφθηκα το βάρος αυτής της πράξης. Επικοινώνησα επίσης με τη μητέρα της Hind· δεν μπορούσα να κάνω την ταινία χωρίς την έγκρισή της. Παρότι θρηνούσε, μου είπε: «Ναι, θέλω να την κάνεις. Φοβάμαι πως η μνήμη της κόρης μου θα χαθεί ανάμεσα στα σώματα των άλλων παιδιών στη Γάζα». Αυτή η εμπιστοσύνη ήταν για μένα σχεδόν ιερή. Έπρεπε ως δημιουργός να τιμήσω την προσπάθεια των διασωστών και τη φωνή της Hind.
Τι είπε η οικογένεια της Hind όταν είδε την ταινία;
Ήθελα να τη δουν τόσο οι εργαζόμενοι της Ερυθράς Ημισελήνου όσο και η μητέρα της Hind. Εκείνη, όμως, δεν μπορεί να παρακολουθήσει την ταινία. Ακόμη και να ακούσει τη φωνή της κόρης της είναι αβάσταχτο. Έτσι, κάναμε προβολή για τον αδελφό της και άλλα μέλη της οικογένειας. Συνάντησα πρόσφατα τη μητέρα της στη Ντόχα, όπου όλοι -ηθοποιοί, διασώστες και η ίδια- παραβρεθήκαμε σε προβολές με συζητήσεις. Εκείνη ακόμη δεν μπορεί να δει την ταινία, αλλά για την ίδια είναι σημαντικό να παρευρίσκεται στις συζητήσεις, γιατί τη βοηθά να μοιράζεται τον πόνο της με το κοινό.
Οι ηθοποιοί άκουσαν για πρώτη φορά τη φωνή της Hind κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, με χρονολογική σειρά. Μπορείτε να σχολιάσετε αυτή την επιλογή και τον αντίκτυπό της στην ερμηνεία τους;
Ήταν κρίσιμη καλλιτεχνική επιλογή. Ήθελα η ταινία να υπάρχει στο «παρόν» της φωνής της Hind, όχι ως αναδρομική αφήγηση. Οι ηθοποιοί γνώριζαν το τέλος της ιστορίας, αλλά οι πραγματικοί άνθρωποι εκείνη τη στιγμή είχαν ακόμη ελπίδα. Έτσι αποφασίσαμε να μην υπάρχουν οδηγίες, δεύτερες λήψεις ή καθοδηγούμενη ερμηνεία. Γυρίζαμε σαν ντοκιμαντέρ· οι ηθοποιοί άκουγαν τη φωνή για πρώτη φορά και αντιδρούσαν αληθινά, σαν να ζούσαν εκείνη τη στιγμή μαζί της.
Τι σημαίνει για εσάς ο κινηματογράφος και πώς εκφράσατε αυτή τη ματιά σας μέσα στην ταινία;
Ο κινηματογράφος είναι ένα μεγάλο ταξίδι, αλλά ο κινητήριος μοχλός μου ήταν πάντα ένα θέμα: η δικαιοσύνη. Είμαι εξαιρετικά ευαίσθητη στην αδικία. Οι περισσότερες ταινίες μου βασίζονται σε πραγματικές ιστορίες και έχουν τις ρίζες τους σε πραγματικές αδικίες. Ζούμε σε έναν άδικο κόσμο. Ο κινηματογράφος είναι το εργαλείο μου για να τις φωτίζω.
Πώς αναπτύξατε αυτό το μοναδικό υβρίδιο ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας στην ταινία;
Η μορφή της ταινίας γεννήθηκε από την πρώτη μου επαφή με τη φωνή της Hind. Η συγκίνηση εκείνης της στιγμής έπρεπε να φτάσει αυτούσια στο κοινό. Για να οδηγήσω τον θεατή πίσω σε εκείνο το παρόν, επέλεξα την αναπαράσταση με ηθοποιούς. Αλλά, παράλληλα, επειδή πρόκειται για πραγματικό γεγονός -για έγκλημα πολέμου- όλα έπρεπε να είναι αυστηρά ακριβή. Έτσι προέκυψε η υβριδική μορφή: αναπαράσταση και πραγματικότητα σε διαρκή διάλογο. Για αυτό υπάρχουν στιγμές όπου οι ηθοποιοί σταματούν να παίζουν και απλώς ακούν τις πραγματικές ηχογραφήσεις. Στο τέλος, όταν ακούμε τον βομβαρδισμό του ασθενοφόρου, ήταν απαραίτητο να θυμίσουμε πως αυτό δεν είναι μυθοπλασία αλλά αληθινή φρίκη.
Είχατε κάποια επίσημη αντίδραση από το Ισραήλ; Και θεωρείτε πως ο κινηματογράφος μπορεί να έχει πολιτικό ή κοινωνικό αντίκτυπο;
Όχι, δεν υπήρξε καμία επίσημη αντίδραση προς εμάς. Η επίσημη θέση για την υπόθεση της Hind ήταν ότι «δεν ήμασταν εκεί», αν και οι έρευνες του Forensic Architecture και της Washington Post αποδεικνύουν το αντίθετο.
Όσο για τον κινηματογράφο, πιστεύω πως είναι εξαιρετικό εργαλείο ενσυναίσθησης. Για δεκαετίες, οι Παλαιστίνιοι απογυμνώνονταν από την ανθρώπινη υπόστασή τους στη δημόσια αφήγηση. Ο κινηματογράφος μάς βάζει στη θέση τους, στα διλήμματα και τον πόνο τους. Η ενσυναίσθηση είναι δύναμη.
To mise-en-scène της ταινίας, παρότι περιορίζεται σε συγκεκριμένους χώρους, έχει πλούσιες γωνίες λήψης και κίνησης. Πώς χτίσατε αυτή τη δημιουργική διαδικασία;
Ήταν μια μακρά διαδικασία. Συνήθως είμαι απόλυτα σχολαστική, αλλά εδώ έπρεπε να δουλέψω διαφορετικά. Με τον διευθυντή φωτογραφίας μου προετοιμάσαμε τον φωτισμό εκ των προτέρων ώστε να μη διακόπτουμε. Γυρίζαμε μεγάλες λήψεις, σαν ντοκιμαντέρ. Οι ηθοποιοί ήταν συναισθηματικά εκτεθειμένοι και αληθινοί, όχι «σε ρόλο». Δεν μπορούσα να σταματώ τα γυρίσματα για τεχνικά λάθη· η αλήθεια τους ήταν πολύ πιο σημαντική. Συχνά κάναμε παύσεις για να αναπνεύσουμε όλοι μαζί, να μιλήσουμε, να θυμόμαστε πως το δικό μας συναίσθημα είναι προνόμιο μπροστά σε όσα έζησε αυτό το παιδί. Αυτό μας έδινε δύναμη να συνεχίσουμε.
Πώς σας άλλαξε αυτή η ιστορία ως δημιουργό και ως άνθρωπο;
Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, ήμουν στη μέση της οσκαρικής καμπάνιας για το «Τέσσερις Κόρες» (Four Daughters), περιτριγυρισμένη από glamour, ενώ παράλληλα έβλεπα φρίκη στις ειδήσεις. Ένιωθα απογοήτευση για το νόημα της τέχνης. Αυτή η ταινία, όμως, μου ξανάδωσε πίστη. Μου θύμισε πως ο κινηματογράφος μπορεί να έχει πραγματικό αντίκτυπο, να λειτουργήσει ως εργαλείο δικαιοσύνης. Μου έδωσε ουσιαστικό νόημα στη δουλειά μου.
Αφηγείστε την ιστορία ενός παιδιού, αλλά και χιλιάδων ακόμη. Πώς διαχειρίζεστε αυτό το βάρος;
Ο κινηματογράφος πάντα αφηγείται μία ιστορία, αλλά μέσα από αυτή μπορούμε να φανταστούμε όλες τις υπόλοιπες. Μιλάμε συχνά με αριθμούς, χιλιάδες νεκρά παιδιά. Με τη Hind ήθελα οι θεατές να νιώσουν τον πόνο ενός παιδιού και έπειτα να πολλαπλασιάσουν αυτό το συναίσθημα με τους αριθμούς. Το αποτέλεσμα ξεπερνά ό,τι μπορεί να αντέξει η ανθρώπινη ψυχή. Είναι μια ανοιχτή πληγή για όλους.
Η (επεξεργασμένη για λόγους κατανόησης) συνέντευξη τύπου, βγάζει στην επιφάνεια το συναισθηματικό, ηθικό και πολιτικό βάρος που φέρει η ταινία «Η Φωνή της Χιντ Ρατζάμπ». Η Kaouther Ben Hania με καθαρότητα και ειλικρίνεια ερμηνεύει από την οπτική της μια ιστορία που ξεπερνά την τέχνη της κινηματογραφικής αφήγησης. Αναφέρεται στην ανάγκη να ακουστεί η φωνή ενός παιδιού και, μέσα από αυτή, οι φωνές χιλιάδων.
Η ταινία συνεχίζει να αγγίζει θεατές σε όλο τον κόσμο, υπενθυμίζοντας πως η τέχνη μπορεί να γίνει γέφυρα ενσυναίσθησης, εργαλείο μνήμης και πράξη δικαιοσύνης.
Διαβάστε ακόμα:
www.ertnews.gr
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
