Το 2025 σημαδεύτηκε από έντονες αναταράξεις στο παγκόσμιο επιστημονικό οικοσύστημα, αλλά και σημαντικές ανακαλύψεις στους τομείς της υγείας, της καινοτομίας και της ερευνητικής συνεργασίας. Για πολλούς ερευνητές — ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες — το 2025 θα μείνει στην ιστορία ως μια περίοδος αστάθειας. Οι περικοπές στην ομοσπονδιακή χρηματοδότηση και στο δημόσιο ανθρώπινο δυναμικό, οι πολιτικές πιέσεις προς τα αμερικανικά πανεπιστήμια, η σκλήρυνση της μεταναστευτικής πολιτικής και η αποχώρηση της χώρας από διεθνείς οργανισμούς ανέκοψαν την ερευνητική δραστηριότητα σε πολλούς κλάδους και αναδιαμόρφωσαν — ενδεχομένως για δεκαετίες — το παγκόσμιο τοπίο της χρηματοδότησης της επιστήμης.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οικονομικές πιέσεις, οι πολιτικές παρεμβάσεις και η άνοδος του εθνικισμού έχουν επιβαρύνει ακόμη περισσότερο ένα επιστημονικό σύστημα που ευδοκιμεί χάρη στην ανεξαρτησία, το ανοιχτό πνεύμα και τη διαφορετικότητα. Ωστόσο, φέτος σημειώθηκαν σημαντικά επιτεύγματα όπως φαίνεται μέσα από τις ιστορίες των επιστημόνων και καινοτόμων της φετινής λίστας Nature 10, η οποία περιλαμβάνει δέκα ανθρώπους που διαμόρφωσαν το ερευνητικό τοπίο του 2025.
Ορισμένοι υπερασπίστηκαν τις θεμελιώδεις αξίες της επιστήμης, όπως η Σούζαν Μονάρεζ, η οποία απολύθηκε μετά από σύντομη θητεία ως επικεφαλής των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), κατά τη διάρκεια της οποίας της ζητήθηκε να προεγκρίνει συστάσεις για εμβόλια χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα σχετικά δεδομένα. Σε μια χρονιά αυξημένων εντάσεων και άλυτων συγκρούσεων, η συμφωνία για την πρώτη παγκόσμια συνθήκη για τις πανδημίες, που επιτεύχθηκε τον Απρίλιο, αποτέλεσε μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη. Αν και ορισμένες λεπτομέρειες παραμένουν προς διευκρίνιση, εκπρόσωποι περίπου 190 χωρών-μελών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας — με εξαίρεση τις Ηνωμένες Πολιτείες που αποχώρησαν από τις διαπραγματεύσεις τον Ιανουάριο — κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για το πώς η ανθρωπότητα θα προλαμβάνει και θα προετοιμάζεται για μελλοντικές πανδημίες.
Το 2025, η γεωεπιστήμονας και δύτρια Μένγκραν Ντου από το Ινστιτούτο Επιστήμης και Μηχανικής Βαθέων Θαλασσών της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών και οι συνεργάτες της ανακοίνωσαν την ανακάλυψη του βαθύτερου γνωστού οικοσυστήματος που φιλοξενεί ζώα, σε μια υποθαλάσσια τάφρο βορειοανατολικά της Ιαπωνίας. Το χημειοσυνθετικό αυτό οικοσύστημα αντλεί ενέργεια από το μεθάνιο και άλλες ενώσεις που αναβλύζουν από τον πυθμένα του ωκεανού — σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος της ζωής, που εξαρτάται από το ηλιακό φως και τη φωτοσύνθεση.
Αντανακλώντας αυτή την πραγματικότητα, επτά από τα φετινά προφίλ στα οποία εστιάζει το επιστημονικό περιοδικό Nature, αφορούν άτομα που δεν ζουν στις ΗΠΑ. Ανάμεσά τους είναι ΚΑΙ ο Κινέζος επιχειρηματίας Λιάνγκ Γουενφένγκ, του οποίου η εταιρεία δημιούργησε το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης DeepSeek-R1. Ο ιλιγγιώδης ρυθμός εξελίξεων στην τεχνητή νοημοσύνη — με όλα τα οφέλη και τους κινδύνους της — αποτέλεσε ένα ακόμη κεντρικό θέμα της χρονιάς. Το DeepSeek αιφνιδίασε τη διεθνή κοινότητα με ένα μοντέλο συγκρίσιμο σε δυνατότητες με τα καλύτερα εργαλεία μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών, αλλά με κλάσμα του κόστους και με ασυνήθιστη διαφάνεια. Τον Σεπτέμβριο, το μοντέλο έγινε το πρώτο σημαντικό εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης που υποβλήθηκε σε διαδικασία αξιολόγησης από ομότιμους.
Διαβάστε επίσης: Το Deep Seek και οι λόγοι που έσπασε ρεκόρ δημοσιότητας στην τεχνολογική κοινότητα
Η επιστήμη μπορεί επίσης να μετασχηματίσει ζωές. Ο εντομολόγος Λουτσιάνο Μορέιρα ίδρυσε εταιρεία στην Κουριτίμπα της Βραζιλίας, η οποία μολύνει τα κουνούπια Aedesaegypti με ένα βακτήριο που ονομάζεται Wolbachia, προκειμένου να περιορίσει την ικανότητά τους να μεταδίδουν παθογόνους μικροοργανισμούς στον άνθρωπο. Ο Μορέιρα συνέβαλε στο να πειστεί η κυβέρνηση της χώρας να εφαρμόσει την προσέγγιση αυτή για την καταπολέμηση του δάγκειου πυρετού, ο οποίος προκάλεσε περίπου 6.300 θανάτους στη Βραζιλία τον περασμένο χρόνο.
Στο Ισραήλ, η συστημική βιολόγος Γιφάτ Μερμπλ από το Ινστιτούτο Επιστημών Weizmann και η ομάδα της, ανακοίνωσαν ότι ένα στοιχείο της κυτταρικής μηχανής — το πρωτεάσωμα, το οποίο διασπά τις πρωτεΐνες σε μικρότερα πεπτιδικά θραύσματα — διαδραματίζει ρόλο στην ανοσία. Διαπίστωσαν ότι πολλά από αυτά τα πεπτίδια διαθέτουν αντιμικροβιακές ιδιότητες και ότι τα κύτταρα τα χρησιμοποιούν ως πρώτη γραμμή άμυνας έναντι των βακτηρίων.
Τα πρόσωπα που περιλαμβάνονται στο Nature’s10 και οι ανακαλύψεις τους αναδεικνύουν τη συνεχιζόμενη παγκόσμια ισχύ της επιστήμης: την ικανότητά της να υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα και να καλλιεργεί τη συνεργασία, καθώς και τη δύναμή της να σώζει και να βελτιώνει ζωές, να ικανοποιεί την περιέργεια και να πυροδοτεί την καινοτομία. Παράλληλα, λειτουργούν ως υπενθύμιση του τι χάνεται όταν οι κυβερνήσεις παύουν να ακολουθούν τα επιστημονικά τεκμήρια, διακόπτουν τη χρηματοδότηση της έρευνας και αποτυγχάνουν να ενισχύσουν το διεθνές πνεύμα συνεργασίας που οδηγεί στις ανακαλύψεις που καθιστούν τον κόσμο καλύτερο για όλους.
ΠΗΓΗ: Nature
www.ertnews.gr
Ακολουθήστε το myvolos.net στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
